İş hayatında, okulda ya da özel hayatta olması fark etmeksizin, karşınızdaki kişiyle pozitif bir iletişim kurmanın en önemli adımlarından biri etkin dinlemedir. Etkin dinleme empati kurmamıza, empati kurmak ise çevremizdekilerin hayatımızda birer destek kaynağı olmasına ve kişilerarası çatışmaların olasılığını azaltmaya yardımcı olur. Özellikle çatışma anlarında empati kurarak etkin dinleme ve pozitif iletişim mümkün olabilir.
Mindfulness gibi çeşitli farkındalık arttırma yöntemlerinin de yardımıyla etkin dinleme sağlayabilir, pozitif iletişim kurabiliriz. Günümüz hayatının yoğunluğu ve dikkat dağıtıcı ögeleri, karşımızdakileri sıklıkla yarım kulak dinlememize neden olur. Tüm bunlar önyargılı olmamıza ve tüm olayları yalnızca kendi bakış açımızdan görmemiz anlamına gelir. Karşımızdakini etkin şekilde dinlemediğimizde empati kurmamız hemen hemen imkansızdır.
Etkin dinleme nedir?
Etkin dinleme; benmerkezci dünya görüşünü bırakmak, dikkati odaklamak ve başkalarıyla iletişim kurmak için önyargıları bir kenara koymayı gerektirir. Bir konuşmada kazanan olmaktansa etkili bir iletişim kurmak için karşımızdakini gerçekten dinlememiz gerekir. Çocuklarımızla, patronumuzla, öğretmenimizle, yani çevremizdeki herkesi etkin dinlemek önemlidir.
Etkin dinleme pratiğini geliştirmek için bazı yöntemlerden faydalanılabilir. Bu yöntemlere kısaca bir göz atalım.
Etkin dinlemenin 6 temel adımı
Karşınızdaki kişiyle göz temasını koruyun. Göz teması kurmak, dış etkenlerin dikkatinizi dağıtmasına engel olur. Üstelik karşınızdaki kişinin kendisiyle iletişim kurmaya istekli olduğunuzu göstererek, güven verir.
Farklı fikirleri duymaya açık olun. İletişim kurarken kişilerin birbirini yargılamaması büyük önem taşır. Duyduğunuz sözler, beklediğiniz ya da istediğiniz gibi olmayabilir. Ancak, sizden farklı düşünen birini önyargısız şekilde dinlediğinizde çatışmaları önleyerek uzlaşmaya imkan yaratabilirsiniz.
Karşınızdakinin sözünü kesmeyin ve kendi çözümlerinizi dayatmayın. Çocuklara küçük yaşlardan itibaren insanların sözünü kesmemek gerektiği öğretilir. Ancak pek az yetişkin bu bilgiyi hatırlar ve uygular. Kişilerin sözünü kesmek, “senden daha önemli ve üstünüm” mesajı verebilir. Bu da kurulan iletişimin bir güç savaşına dönüşmesine neden olabilir.
Soru sormak için konuşan kişinin sözünü bitirmesini bekleyin. Konuşan kişinin söylediklerinin bazı noktalarını anlamadığınızda açıklamasını isteyin. Fakat, karşınızdakinin sözünü kesmek yerine, sözünü bitirdiğinde “Biraz önce söylediğini tam olarak anlamadım,” diyerek tekrar açıklamasını isteyebilirsiniz.
Konuşmacının ne hissettiğini hissetmeye çalışın. Konuştuğunuz kişinin hislerini mutlaka önemseyin. Üzgün mü, kırılmış mı, neşeki mi, korkuyor mu? Tavırlarınız ve mimiklerinizle hislerini anladığınızı gösterin. Empati, iyi dinlemenin kalbi ve ruhudur.
Konuşmacıya düzenli geribildirim verin. Konuşan kişiye onu dinlediğinizi gösteren geribildirimler verin: “Heyecanlanmış olmalısın!”, “Senin için ne büyük bir sıkıntı,” “Şaşkın olduğunu görebiliyorum,” gibi. Konuşmacının duyguları gizlenmiş veya belirsiz ise, bazen mesajın içeriğini tekrar ifade edin.