Çoklu zeka kuramı nedir ve çoklu zeka türleri nelerdir? 1983 yılında Howard Gardner tarafından geliştirilen çoklu zeka kuramının; zekayı tek yönlü bir yetenek olarak ele almak yerine, farklı boyutlardan oluştuğunu ileri süren bir kuram olduğu biliniyor. Gardner’a göre bilişsel beceriler geniş bir yelpazeden oluşuyor ve aralarında oldukça zayıf bir korelasyon bulunuyor. Kuram hala tartışmalı olarak görülse de eğitimciler kuramın ileri sürdüğü yaklaşımları uygulamalı yönüyle destekliyor.

Gardner’a göre zeka türlerinin belirlenmesi ve değerlendirilebilmesi için bazı ölçütler bulunuyor. Bunları şöyle sıralamak mümkün;

  • Beynin hasarına karşı potansiyel koruma
  • Çekirdek etkinliğinin oluşumu
  • Evrimsel süreçteki konum
  • Kodlamaya duyarlılık
  • Ayırıcı gelişimsel süreklilik
  • Özel bir beceriye sahip, ayırt edilmiş bireylerin dahilerin, bilginlerin varlığı
  • Psikometrik sonuçlar ve deneysel psikoloji tarafından desteklenme

Çoklu zeka türleri ise şöyle sıralanıyor;

  • Sözel – Dilsel Zeka
  • Mantıksal –Matematiksel Zeka
  • Görsel-Mekansal Zeka
  • Bedensel Zeka – Kinestetik Zeka
  • Ritmik Zeka
  • Sosyal Zeka
  • İçsel Zeka
  • Doğasal Zeka

Çoklu Zeka Türlerinin Özellikleri

Sözel – Dilsel Zeka

Sözel – Dilsel Zeka düşünme, okuma, anlama, dilin kullanımı gibi pek çok beceriyi kapsar. Somut ve soyut düşünme, dil bilgisel özellikler ile dilin aktif kullanımı, karmaşık ifadeleri anlama ve analiz edebilme, benzer sözcükleri bulma ve kullanma, akıcı anlatım, okuduğunu anlama gibi pek çok özelliği ifade eder. Kurama göre; sözel – dilsel zekaya sahip bireylerin kelime dağarcığı diğerlerine oranla daha gelişmiş olur. İletişim ve hitabet becerileri ile başkalarını etkilemeleri mümkündür. Bu zeka türüne sahip insanların genellikle, edebiyat, dilbilim, hukuk, siyaset gibi alanlarda daha başarılı olabileceğine inanılır.

Çoklu Zeka Kuramı ve Çoklu Zeka Türleri: Mantıksal – Matematiksel Zeka

Mantıksal – matematiksel zeka türüne sahip kişilerin düşünce dünyasını sayılar ve semboller oluşturur. Zeka oyunlarına karşı oldukça ilgili, matematiksel araştırmalara ve deneylere yatkındırlar. Problem çözme, parçadan bütüne ulaşma, hesaplama, mantıksal ilişki kurabilme gibi yetenekleri vardır. Eleştirel düşünme beceriler gelişmiştir. Matematik, mühendislik, ekonomi, bilgisayar bilimleri, mimarlık, istatistik gibi alanlara oldukça yatkındırlar.

Çoklu Zeka Kuramı ve Çoklu Zeka Türleri: Görsel – Mekansal Zeka

Görsel – mekansal zeka türüne sahip insanlar dünyayı algılarken, şekiller, imgeler, sembollerden yararlanırlar. Bu zeka türüne sahip kişilerin, gözle iletişim kurabilme, gördükleri her şeyi somut ve görsel malzemeye dönüştürme gibi becerileri oldukça gelişmiştir. Tasarım, grafik, görsel sunum ve çizimler ilgi alanlarını oluşturur. Güzel sanatlara, mühendislik, mimarlık gibi alanlarda başarılı olabilirler.

Bedensel – Kinestetik Zeka

Beyin – beden koordinasyonu gelişmiş kişiler kinestetik – bedensel zeka türüne sahiptir. Kendilerini vücut dilleriyle ifade etmekte zorlanmazlar. Dokunarak algılama becerileri gelişmiştir. Dans, spor gibi alanlarda oldukça yetenekli oldukları düşünülür. Aynı anda farklı spor dallarıyla uğraşabilir ve başarı elde edebilirler. Fiziksel sağlıkları konusunda hassas davranırlar.

Ritmik Zeka

Ritmik zeka türüne sahip kişiler çevrelerinde duydukları tüm seslere karşı oldukça duyarlıdırlar. Ritm, nota ve müzik becerileri oldukça gelişmiştir. Bir ya da birden fazla enstrüman çalabilirler. Hatta çaldıkları enstrümanları hiçbir yardım almadan öğrenebilir ve geliştirebilirler. Şarkı ve şiirler söz konusu olduğunda güçlü bir belleğe sahiptirler. Müzik, kompozisyon, orkestra şefliği gibi alanlarda başarı yakalayabilirler.

Sosyal Zeka

Sözlü ve sözsüz iletişim becerileri oldukça gelişmiştir. Sosyal zeka türüne sahip insanlar ekip çalışmalarında başarılı olabilirler. Duygu, düşünce ve davranışları yorumlama ve empati yetenekleri gelişmiştir. Çevrelerine karşı duyarlıdırlar. Kendilerini ifade etmekte zorlanmazlar. Farklı bir ortama girdiklerinde kolaylıkla uyum sağlayabilirler. Organizasyon becerileri gelişmiştir. Eğitim, siyaset, iletişim bilimleri, psikoloji gibi alanlara yatkındırlar.

İçsel Zeka

İçsel zeka türünde bireyin kendini tanıma, farkındalık gibi yetenekleri ön plana çıkar. Bu zeka türüne sahip kişiler kendini geliştirme konusunda oldukça duyarlıdır. Bireyselliğe eğilimlidirler. Genellikle çalışmalarını da bireysel olarak yürütmekten hoşlanırlar. Çevrelerine karşı duyarlıdırlar. Genellikle içe dönük bir yapıya sahip olurlar. İlgi alanları ve kişisel gelişim konusunda kendilerine sürekli yeni hedefler belirler ve bu hedeflere ulaşmaya çalışırlar. Edebiyat, felsefe, güzel sanatlar gibi alanlarda başarılı olabilirler.

Çoklu Zeka Kuramı ve Çoklu Zeka Türleri: Doğasal Zeka

Bu zeka türü doğasal zeka ya da doğa zekası olarak adlandırılır. Bu zeka türüne sahip kişiler, doğayla oldukça yakından ilgilenirler. Farklı canlı türlerini araştırmaya heveslidirler. Canlı türlerinin isimlerini ve özelliklerini rahatlıkla hafızalarında tutabilirler. Bitki ve hayvan türlerine karşı ilgilidirler. Çevre konusunda duyarlı bir yapıya sahiptirler ve sorumluluk almayı severler. Biyoloji, Tıp, Botanik, Zooloji, Fotoğraf, Kimya, Arkeoloji, Antropoloji gibi alanlara yatkındırlar.

Çoklu zeka türleri ve çoklu zeka kuramı hakkında daha detaylı bilgi için aba Psikoloji web sitesini ziyaret edebilirsiniz. Psikolojiye dair her türlü sorunuz için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Psikoloji hakkında daha fazla içeriğe ulaşmak isterseniz YouTube kanalımıza abone olabilirsiniz.

Read More

Çoklu zeka kuramı 1983 yılında ortaya atılan bir modeldir. Kuramla ilgili çalışmalar Howard Gardner tarafından yapılmıştır. Howard Gardner’a göre zeka tek ve dominant olan bir yetenek olarak kabul edilmemelidir. Zeka, farklı ve özel boyutlardan meydana gelen bir yapıya sahiptir. Bilişsel yeteneklerin geniş bir yelpazeye sahip olduğu belirtilmektedir. Bilişsel yetenekler arasında sanıldığı gibi güçlü bir ilişki bulunmamaktadır.

Bilişsel yetenekler arasında zayıf bir korelasyonun olması, bir yeteneğe sahip olan kişinin diğer kabiliyete de sahip olmayabileceğini göstermektedir. Çarpım tablosunu çok iyi yapan bir çocuk başka bir işte başarılı olmayabilir. Bu durum o çocuğun başarısız olduğu ya da zekasının yetersiz olduğu anlamına gelmez. Bu kuram Gardner tarafından ortaya atıldığından beri çok ciddi eleştirilere maruz kalmıştır.

Çoklu Zeka Kuramı Neden Eleştirilmiştir?

Çoklu zeka kuramı bilişsel yetenekler arasında ilişki olmadığını belirttiğinden dolayı eleştirilen bir kuram olmuştur. ÇOKLU Zeka KURAMI Öğretim İlke ve Yöntemleri mevcut zeka testlerinden elde edilen sonuçlarla farklı bir seyir izlemektedir. Elde edilen psikometrikler de Gardner’ın öne sürdüğü kuramdan farklı sonuçlar vermektedir. Mevcut zeka testleri ile elde edilen sonuçlara göre bilişsel yetenekler arasında yüksek bir ilişki bulunmaktadır. Ancak pek çok eğitimciye göre kuramın uygulamalı değerinin yüksek olduğundan bahsedilmektedir. Gardner’a göre her insanın kendi zekasını farklı bir biçimde kullanma yeteneği bulunmaktadır.

Kuramda Görsel Zeka İle İlgili Açıklamalar Önemli

Kuramda anlatılan hususlar doğru bir noktayı açıklamaktadır. Kuramda görsel zeka ile ilgili verilen bilgiler son derece önemlidir. Yetenek ve İlgi, kuram kapsamında karıştırılan hususlardandır. Örneğin bir insanın dil beceresi olmayabilir ancak insanın bu konuya ilgisi olabilir. İlgisi olan insanın dil becerilerine yönelme durumu görülebilir. Bir bireyin herhangi bir konuda hem ilgisi hem de yeteneği bulunuyorsa bu ideal bir durum olmaktadır. Bu durumdaki birey, ilgi ve yeteneğinin olduğu alanda müthiş işler çıkarabilmektedir. Bir insanda;

  • Genetik miras olan kabiliyet,
  • Eğitim ile elde edilen ihtisaslaşma,
  • Zaman yönetimi ve iletişim sonucunda oluşan beceriler,
  • İlgi alanları bulunabilir.

Bu dört farklı unsurun hepsine birden sahip olan insanlar mevcut alanda çok önemli konumlara ulaşabilmektedir. Leonardo da Vinci olmak için alandaki bu dört farklı özelliğe birden sahip olmak gerekmektedir.

Çoklu Zeka Kuramı uygulama örnekleri hakkında daha detaylı bilgi almak için aba Psikoloji ile iletişime geçebilirsiniz. Psikoloji ile ilgili bilgilendirici içeriklere ulaşmak için aba Psikoloji blog sayfasına göz atabilirsiniz. Farklı konularda eğitici videolara ulaşmak için Doç. Dr. Gamze Sart’ın YouTube kanalına abone olabilirsiniz.

Read More