Kendini tanıma, psikolojide karşımıza çıkan bir kavramdır. Kendini tanıma süreci, öz farkındalık ve öz-bilinç kavramlarıyla ilişkilendirilebilir. Bireyin kendini tanıması kendini gerçekleştirmesinin de ilk adımı olarak görülür. Aynı zamanda benlik kavramının da bir bileşeni olarak kabul edilebilir. Benlik, öz varlık, bir bireyi diğer bireylerden ayıran temel unsur ya da kendilik şeklinde tanımlanabilir. Benlik kavramı, bilişsel, yönetici ve duygusal benlik olmak üzere üç ana konu etrafında şekillenir. Kendini tanımanın daha çok bilişsel benlik ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Bilişsel benlik hem fiziksel betimlemeleri hem de kişilik, değerler ve inançları kapsar.
Farkında Olma İhtiyacı Bireyleri Kendini Tanıma Arayışına Yönlendirir
Bireyler süreç içinde kendileri hakkında verilere ulaşma, farkında olma ve yorumlama ihtiyacı hissederler. Bu sebeple kendini tanıma arayışına girerler. Kendini geliştirme ihtiyacı, doğruluk ve tutarlılık, bireyi bu süreçlere yönlendiren üç temel güdü olarak kabul edilir.
Birçok kültürde öz değer kavramı bireyin kendisini yetenekli, başarılı ve diğer bireylerden farklı hissetmesiyle ilişkilendirilir. Bu nedenle bireyler kendini geliştirme ihtiyacı hisseder. Bu durum, bireylerin olumlu duygusal süreçleri yaşama ve olumsuz duygusal süreçlerin önüne geçebilme isteğiyle de açıklanabilir.
Kendini Doğrulama Teorisi
Doğruluk ve tutarlılık kavramları da kendini tanıma ile doğrudan ilişkilidir. Her iki kavram da öz değer duygusunu önemli oranda arttırmaktadır. Bu durum kendini doğrulama teorisi ile açıklanmıştır. Kendini doğrulama teorisi Texas Austin Üniversitesi’nde görev alan William Swann tarafından 1983 yılında geliştirilmiştir. Teoriye göre; bireyler kendileri hakkında bir kez fikir geliştirir ve bu fikre eşlik eden bilgileri doğrulamaya çalışırlar. Diğer bireylerin, söz konusu bireyi kendisini gördüğü şekilde görmesi daha rahat ve güvende hissetmesine neden olur. Böylelikle sosyal ilişkilerin daha sorunsuz yürütülebileceğine inanılır.
Mindfullnes (Bilinçli Farkındalık)
Bireyin deneyimlerini ve hedeflerini doğru biçimde şekillendirmesi ve nihayetinde kendini gerçekleştirebilmesi ancak kendini tanımasıyla mümkün olabilir. Akademik başarı ve kariyer başarısı da doğrudan bu kavramla ilişkilidir. Bireyin kendini tanıyabilmesi noktasında yardımcı olabilecek yollardan biri de mindfulness yani bilinçli farkındalıktır. Bilinçli farkındalık, yaşanılan anın farkına varılmasına yardımcı olan bir yöntemdir. An içinde var olmak, duygu ve düşünceleri yargılayıcı olmayan bir tavırla algılamayı temel alan bu yöntem bireyin kendini tanıması noktasında da son derece etkilidir. Kişisel gelişim anlamında da bireye katkı sunan mindfulness tepkileri kontrol etme, planlı ve tutarlı davranma, öz farkındalık ve sorumluluk alma noktalarında da bireye yardımcıdır.
Kendini tanıma ve bilinçli farkındalık kavramları hakkında daha detaylı bilgi almak için aba psikoloji web sitesini ziyaret edebilirsiniz. Sorularınız varsa ya da desteğe ihtiyaç duduyorsanız bizimle iletişime geçebilirsiniz. Psikolojiye dair daha fazla içeriğe ulaşmak için aba psikoloji ve Doç. Dr. Gamze Sart’ın YouTube kanallarına abone olabilirsiniz.
