Kendi düşündüklerimizin farkında olup bildiklerimizi düzenleme ve kontrol edebilme yeteneğini kazanmak için zihnimiz belirli stratejilere ihtiyaç duyar. Bu sayede en etkili zihinsel işlemleri gerçekleştirir. Üstbilişsel kontrol ya da diğer bir tanımıyla üstbilişsel stratejiler de, zihinsel işlemleri kapsayan üstbilişsel süreci stratejik bir biçimde kullanabilme yeteneğini ifade eder.
Üstbiliş alanında yapılan araştırmaların birçoğu bu stratejiler üzerinedir. Üstbilişsel kontrolün şimdiye kadar üzerinde yoğunlaştığı 4 temel üstbilişsel beceri bulunur. Bunlar:
1 – Tahmin
Üstbiliş süreci, daha çalışmaya koyulmadan, yapacaklarımızla ilgili kendimize soru sormamızla başlar. Hedeflediğimiz şeylere ulaşmak için ne kadar zaman ve uğraş gerektiği üzerine bir tahminde bulunmak, katedilecek yol hakkında bize fikir verir. Lucangeli ve Cornoldi (1997), belirli bir işten önce yapılan ve tetiklenen tahminlerin öğrenmeyi etkilediğini belirtiyor.
Tahmin etme becerisi, öğrenenlerin karşılaştıkları görevlerin ya da durumların zorluklarını önceden görebilmelerini sağlar. Buna ek olarak, görevin zor ya da kolay olmasına göre o görev üzerinde çalışma biçimlerini (hızlı ya da yavaş) ayarlama imkânı da verir. (Desoete ve Roeyers, 2002)
Bu süreçte sorulan sorular arasında: “Bu iş için ne kadar zamana ihtiyacım var?”, “Bu konuda neler biliyorum?” soruları vardır.
2 – Planlama
Çalışma performansımızın artması ve olumlu sonuçlar elde etmemiz için stratejileri uygun bir şekilde seçmemiz ve var olan kaynakları doğru bir şekilde kullanmamız gerekir.
Düşünsel anlamda bir çalışma taslağı hazırlamak için sorulan sorular arasında: “İlk olarak ne yapmalıyım?”, “Bunu yapmaktaki amacım ne?”, “Nasıl bir çalışma sırası izlemeliyim?”, “Bana fayda sağlayacak kaynaklar neler ve onları nasıl kullanmalıyım?” soruları bulunur.
3 – İzleme
Bilişsel süreç içerisinde kendi performansımızın gidişatının farkında olmamız, emin adımlarla ilerlememize olanak tanıyacaktır. “Doğru ilerliyor muyum?”, “Bundan sonra ne yapmalıyım?”, “Neyi değiştirmeliyim?” gibi sorular, bu sürece destek sorulardır.
4 – Değerlendirme
Son aşama, “Neler öğrendim?” “Öğrendiklerim ne kadar etkili?”, gibi sorular sorarak, yapılmış olanı tekrar ele alıp değerlendirmeyi, verimliliği denetlemeyi ve hatta kullanılan stratejileri geliştirmek için değerlendirmede bulunmayı kapsar.
Üstbilişsel kontrol yeteneği her öğrenen için düşünce kontrolü ve verimliliği açısından değerli olduğu kadar öğrencilerin okullardaki öğrenme süreçlerine pozitif katkı sağlaması açısından da oldukça önem taşır.