Yapay zeka çalışmaları 1980 sonrasında hız kazanmaya başlasa da 2000’li yıllara kadar kullanıcı düzeyinde etkisi fark edilmedi. İnternetin yaygınlaşması, herkesin birden fazla akıllı cihaza sahip olmasıyla kullanıcı düzeyinde de önemi fark edilir hale geldi. İnternet, bilgisayar ve akıllı cihazlar aracılığıyla bugün yapay akıllı sistemler geniş kitlelerin kullanımına ulaştı. Ancak yine de insan zekası model alınarak geliştirilen bu zeka formuna yönelik yeterli bilgimiz yok.
Yapay beyinler günlük hayatımızı, meslekleri, eğitimi, gelecek nesilleri ve gelecek yaşam formlarını nasıl etkileyecek bilmiyoruz. Oysa özelliklede geleceğini yapılandırma sürecinde olan öğrencilerin kariyer planlarını yaparken yapay zeka etkisini değerlendirmesi gerekiyor. Geçmişten günümüze pek çok meslek ve iş alanı endüstrideki gelişmeler, teknoloji, internet ve yapay beyinler aracılığıyla yok oldu.
İnsan gücünün ön planda olduğu, zarar görme veya hata yapma payının yüksek seyrettiği işler evrildi. İnsan gücünün yerini akıllı sistemler, makineler aldı. İnsan eliyle açığa çıkabilecek hata payları neredeyse sıfıra indirildi. İnsan gücü yerini sistemlerin işleyişini kontrol ve denetlemeye bıraktı. Bu da insana duyulan ihtiyacı azalttı.
İnsan faktörüyle oluşan hataların yanı sıra zaman ve üretim hızı açısından da kar sağlandı. Az zamanda çok daha nitelikli ve fazla üretim yapılabilir hale geldi. Üstelik yıllık izin, istirahat, mola, motivasyon gibi üretimi etkileyecek insani faktörler de ortadan kalktı.
2030 itibariyle yapay zekanın mesleklerin geleceği üzerindeki etkisinin daha da belirginleşeceği öngörülüyor. Bu nedenle meslek seçimi yapmaya hazırlanan herkesin daha bilinçli seçimler yapması gerekiyor. Bilinçli seçimler yapabilmek ise bilimsel ve güncel bilgiyi takip edebilmekle mümkün. Çok yönlü düşünebilme ve stratejik öngörüde bulunabilme becerisi de gerekiyor.
Okulların, eğitmenlerin, kariyer danışmanlarının, mentorlerin ve ailelerin de bu yetkinliklere sahip olması gerekiyor. Aksi halde okul başarısını sürdürmek, sınava hazırlanmak, geleceği planlamak derken öğrenciler objektif ve bilimsel değerlendirme yapmakta zorlanıyor.
Peki Yapay zeka nedir? Bugünün ve geleceğin mesleklerini nasıl etkilemesi öngörülüyor? Bugünden avantajlı konuma geçmek için seçimlerimizi nasıl yapmalıyız? Yazımızın devamında detaylarıyla paylaşacağız.
Yapay Zeka Nedir?
İnsan tarafından yapıldığında zeki olarak adlandırılan davranışların makine tarafından yapılmasıdır. Bu zeka formu düşünülürken tam anlamıyla insan beyninin çalışma ve öğrenme prensibi dikkate alınmalıdır. Yani öğrenme sürecinde eylemleri gerçekleştirmek için kodlar yazmaya gerek yoktur. Öğrenme sürecinde sistem kalıpları deneyimlerinden tanır ve bu verilere dayanarak uygun eylemi üstlenir. Bir anlamda insanlardaki deneme, yanılma ve öğrenme sürecine benzetilebilir.
Her yıl insanlığa baş kaldıran akıllı robotların yer aldığı bilim kurgu filmleriyle karşılaşırız. Yapay beyinleri de çoğunlukla insana benzer bu robotlarla özdeşleştiririz. Ancak YZ robotlarla sınırlı değildir. Apple’ın Siri’si, Android’in Iris’i, otomatik pilot sistemler, insansız araçlar, robot ev aletleri, Google arama motoru algoritması da yapay zeka formlarıdır. Kullandığımız akıllı cihazların büyük çoğunluğunda gelişmiş veya sınırlı YZ görebiliriz.
Yapay Zekanın Avantaj ve Dezavantajları
Yapılan araştırmalar ve çalışmalar akıllı sistemlerin ve teknolojinin yani yapay beyinlerin meslekleri tehdit etmediğini gösteriyor. Geçmişten günümüze pek çok meslek teknolojinin hızıyla boy ölçüşememiş olsa da bu dezavantaj olarak görülmüyor. Bunun en önemli nedeniyse kaybolan mesleklerden çok daha fazla yeni meslek dalının gelişmiş olması. Teknoloji insan gücünün ön planda olduğu meslekleri olumsuz etkilerken yeni meslek dallarının da açığa çıkmasını sağlıyor.
Sağlıkta, üretimde, iletişimde YZ’nin avantaj ve faydalarını sıklıkla görüyoruz. Deneyimlenen en önemli avantajları ise insan faktörüyle açığa çıkan hata payının azaltılması. Zamandan ve enerjiden tasarruf da diğer önemli faydası. İş kazalarının azalması da başka bir fayda. Tüm bunlar değerlendirildiğinde koruyucu, önleyici ve maddi, manevi kazandırıcı etkisi büyük. Sayesinde daha kısa sürede daha fazla üretim elde edilebiliyor artık.
Yapay zeka yorulmuyor, dinlenmeye, mola yapmaya ihtiyaç duymuyor. Yıllık izin, istirahat raporu, trafik, sigara molası gibi zamansal kayıplar yaşanmıyor. 7/24 çalıştırılabiliyor. Çok daha hızlı karar alınabiliyor ve hata payı yok denecek kadar düşüyor. Hata payındaki düşüklük özellikle finans/banka sektöründe iş verene büyük kazanç sağlıyor. Veri güvenliği de bir diğer avantaj.
Şimdilerde yaygınlaşan esnek çalışma modeli de gelecekte yeni çalışma tarzı olacak. Herkes her yerden işini kolayca sürdürebilir hale gelecek. Dezavantajları ise işsizlik riskini artırıyor. Günümüzde hala bu sistemlerin kullanılması aşırı maliyetli. Yüksek maliyetler ve henüz hala bu alanda yeterli iş gücünün olmaması işin sürdürülebilirliği düşürüyor. Empati kuramaması, duygularının olmayışı, insiyatif alamaması, yaratıcı düşünememesi ise insan gücünden ayıran diğer dezavantajları.
Yapay Zeka Mesleklerin Geleceğini Nasıl Etkileyecek?
Yapılan çalışmalar YZ’nin kullanılmaya başladığı şirketlerde henüz bu nedenle işten çıkarmaların yapılmadığını gösteriyor. Aksine yapay sistemleri kullanan şirketler üç farklı kolda yeni insan güçlerine ihtiyaç duyuyor. Bu sisteme geçiş yapmış olmakla yapay beyne devredilen iş kendiliğinden yürümüyor. Tıpkı insandaki öğrenme ve adaptasyon süreci gibi yapay zekanın da bilgiyi alması, işlemesi ve bağlantı kurabilmesi gerekiyor.
YZ algoritmasının öğrenebilmesi için ise bir insan tarafından bilginin aktarılıyor olması gerekiyor. Yine öğrenme gelişene kadar açığa çıkacak hataların da insan tarafından kontrol edilmesi gerekiyor. Dolayısıyla YZ kendi kendini yönetebilir ve yürütebilir hale gelene kadar insan gücüne ihtiyaç devam ediyor.
Yapay Zekanın Yaygınlaşmasıyla Gelecekte Popülerleşecek Meslekler
Aşağıda paylaşacağımız mesleklerin bir kısmı günümüz için ütopik gelebilir. Ancak bugün hayatımızın önemli bir parçası haline gelen pek çok kaynak da geçmişte ütopikti. Meslek öngörülerini değerlendirirken teknolojinin hızını da göz önünde bulundurmak gerekiyor. Geleceğe dönük meslek öngörüleri ise şu şekilde;
- Dijital veri dedektifleri
- Yol/yürüyüş arkadaşı
- Yapay zeka iş geliştirme uzmanı /müdürü
- YZ kendi kendini yönetebilir hale gelene kadar veri analistliği önemli bir meslek olarak devam edecek
- Robot teknisyeni
- Yapay Sağlık Danışmanı (Hekim, Diyetisyen, Eczacı, Psikolog gibi)
- Yapay Eğitim Danışmanı (Koç, Mentor gibi)
- Robotik veya Holografik Avatar Tasarımcıları
- YZ algoritma eğitmenleri
- Robot iş gücü sağlayıcılar (ajanslar)
- Organ İmalatçısı / Tasarımcısı
- Siber Polis, Siber Terör Uzmanı
- İş-veri analistleri
- Kişisel veri brokerı
- Kişiye özel dikim yapam dijital terziler
- Kişisel bellek uzmanları
- Dijital çöpçüler, veri temizleme ve geri dönüştürme uzmanları
- Dijital tedarikçiler
- Yapay zeka hukuğu; robotlar kaynaklı açığa çıkan sorunlar için avukatlar
- Robot tamircileri bu mesleklerden sadece bir kısmı.
Ayrıca gelecekte sanat, bilim, teknoloji, matematik, fen gibi alanlar birbirleriyle kaynaşacak. Sanat mühendisliği gibi karma meslekler oluşacak.
Bugünden Avantajlı Konuma Geçmek İçin Bu Becerileri de Geliştirmek Gerekiyor
Gelecek 10 yıl içerisinde teknolojinin ve akıllı sistemlerin çok daha fazla hayatımıza nüfus ettiğini göreceğiz. Eğitim, sağlık, sosyal yaşam, üretim, ulaşım ve hatta hukuk gibi pek çok alanda varlığını ve etkisini hissedeceğiz. Dolayısıyla hızlı adapte olabilen ve erken dönemde bilgi edinip hazırlık yapanlar avantajlı konuma gelecek. Gelecekte iş gücümüzü sürdürebilmek, istihdam fırsatı yakalamak için bugünden edinmemiz gereken beceriler var.
Her şeyden önce zihninize ve bedeninize iyi bakmanız gerekiyor. Hangi meslek dalında olursanız olun pozitif düşünün, mutlu, enerjik, sağlıklı ve disiplinli olun. Geleceğin neler getirebileceğini ve sizden neler bekleyeceğini bugünden düşünmeye odaklanın. Mesleğinizle ilgili gelişmeleri, uzman öngörülerini takip edin ve ben farklı olarak bu alanda ne yapabilirim diye düşünün. İleri görüşlü ve öngörülü olmak için kendinizi geliştirmeye çalışın.
Teknoloji ve yapay zekadaki gelişmeleri takip etmeye çalışın. Sürdürdüğünüz veya yönelmek istediğiniz meslek bu gelişmelerden nasıl etkilenecek irdeleyin. Teknolojiye karşı mesafeli duruyorsanız, en kısa sürede barışın. Açığınızı kapatmak için eğitimlere katılın. Dijital tasarım alanları ileride çok daha değerli hale gelecek. İlginiz veya beceriniz varsa bu alanda kendinizi geliştirmeye çalışın. Yan dal, çift ana dal veya uzaktan eğitim gibi alternatifleri değerlendirin.
Matematik, teknoloji, bilgisayar, dijital sanat, tasarım, bilim alanlarına yönelin. Kodlama, robotik gibi alanlarda da eğitim alın, amatör düzeyde de olsa içerik üretebilecek düzeye gelin. Yaratıcı ve inovatif olmaya odaklanın. Performansınızı ve potansiyelinizi düşürecek insan faktörlü olumsuzluklardan uzak durun. Olumsuz düşüncelere, dedikoduya, motivasyonu düşüren olumsuz rekabete kapılmak gibi. Dijital kaynakları, sosyal hesapları iyi kullanın, iletişim becerilerinizi geliştirin.
Mutlaka ana dil düzeyinde İngilizce öğrenmeye çalışın. Dünyanın gündemini, teknolojideki ve yapay zekadaki gelişmeleri takip edin. Yapabiliyorsanız mesleğinizde sizi avantajlı yapacak farklı dilleri de öğrenmeye çalışın. Disiplinli olun, zamanı verimli kullanın, dikkati sürdürme, odaklanma becerilerinizi geliştirin. Teknolojiyi ve interneti verimli kullanın. Dikkat dağıtıcı ve zaman öldürücü unsurlara karşı otokontrol geliştirin.
Akademik Başarı İçin Teknoloji Nasıl Daha Verimli Kullanılabilir yazımızdan da faydalanabilirsiniz.
Kariyer Danışmanlığı ile Yapay Zeka Etkisini Dikkate Alarak Kariyerinizi Planlayabilirsiniz
Aba psikoloji uzman kadrosu her yaştan danışanına akademik ve mesleki danışmanlık sunuyor. Stratejik yetenek yönetimi çalışmamız ile kariyerinizi size en uygun şekilde planlıyoruz. Ayrıca uyguladığımız IQ, EQ, dikkat, algı, yetenek ve kişilik testleriyle çocuk, genç ve yetişkin danışanlarımızın potansiyellerini keşfediyoruz. Geleceğinizi planlarken sizinle birlikte kısa ve uzun vadeli hedeflerinizi belirliyoruz.
Kariyer planınızı yaparken mutlaka geleceğin mesleklerini ve mesleklerin geleceğini de göz önünde bulunduruyoruz. Çalışmalarımızda bilimsel kanıtlardan faydalanıyor, uluslararası düzeyde güncel gelişmeleri takip ediyoruz.
Siz de yapay zekanın avantaj ve dezavantajlarını değerlendirerek meslek seçimi yapmak istiyorsanız bizimle iletişime geçebilirsiniz. Başarılı Bir Kariyer İçin Tercih Yapmadan Önce Geleceğin Meslekleri ve Mesleklerin Geleceği İyi Bilinmeli ve Endüstri 4.0 Okul Öncesi Eğitimden İtibaren Çok Daha Bilinçli Bir Kariyer Planı Yapmayı Gerektiriyor yazılarımızdan da faydalanabilirsiniz.