Monthly Archives Haziran 2021

Hayatınız boyunca, ‘mutlu’, ‘mutluluk’ kelimelerini kim bilir kaç kez kullanmışsınızdır. Ancak, mutluluğu tanımlamakta hepimiz zorlanırız. ‘Hiçbir şeyi kafaya takmamak’, ‘sevdiklerinizle birlikte olmak’… Hiçbiri mutluluğu tanımlamak için yetmiyor. Diğer taraftan bilim de mutluluğun çok daha derin anlamları olduğunu söylüyor.

Hepimiz hayatımızın en az bir döneminde mutluluğun en değerli duygu olduğunu düşünmüşüzdür. Kızgınlık, hayal kırıklığı, korku, acı gibi duygularsa genellikle zayıf olmanın işareti sayılır. Daha küçük yaşta bu bilgiyi içselleştirmeye başlarız. Bu nedenle de mutlu olma sorumluluğunu hissederek, mutsuz olduğumuz zamanlar için kendimizi suçlayabiliriz. Oysa, tarihte mutluluk bir norm değil, şans olarak tanımlanıyordu.

‘Mutluluk’ ile aslında neyi kastediyoruz?

Günümüzde mutluluk arayışı hiç olmadığı kadar yaygınlaştı. Artık mutluluğu sahip olduğumuz eşyalar, etiketler ve başarılar üzerinden tanımladığımız bir kültürde yaşıyoruz. Diğer taraftan daha yalnız yaşıyoruz, birlikte iş yapma becerilerimiz azaldı ve başarısızlık ihtimali bizi çok daha fazla kaygılandırıyor.

Bir yandan da bilim bu konuyla daha fazla ilgilenmeye başladı. Davranışsal ve nörolojik durumun mutluluk üzerine etkisi bilimin ele aldığı ve araştırdığı öncelikli konulardan biri haline geldi.

Yapılan araştırmalara göre insanlar, neyin mutlu edeceği ya da etmeyeceğini tahmin etme konusunda pek başarılı değil. Örneğin, insanlar yeni bir şey aldıklarında hissedecekleri memnuniyetin uzun süreceğini düşünebiliyor. Cansiperane bir şekilde ‘ideal mutluluğun’ peşinden gidenler kendine –bazen ulaşılmaz seviyede- yüksek standartlar belirleyerek mutsuzluk ve hayal kırıklığı için gerekli ön hazırlıkları tamamlamış oluyor.

UC Berkeley’den Psikoloji alanında çalışan Doçent Doktor Iris Mauss’e göre aşırı yüksek beklentilerin olmaması biraz olsun mutlu olmak için anahtar rol oynuyor. Birçok bilim insanı mutlu kelimesinin tanımlanması zor ve karmaşık olmasından dolayı ‘öznel refah’ gibi ifadeleri tercih edebiliyor. Aslında burada söylenmeye çalışılan bireyin hayattan aldığı memnuniyet seviyesi. Pozitif Psikoloji’nin babası sayılan Martin Seligman da bu bilim insanları arasında. Bu yeni bakış açısına göre refah ya da orijinal deyişle ‘well-being’i beş ana bölüme ayırıyor: pozitif duygu, hayata katılım, anlamlandırma, pozitif ilişkiler ve üstesinden gelme.

Kendi mutluluk yolunuzu bulun

Farklı bilim insanları ise daha farklı kategorilerle karşımıza çıkabiliyor. Fakat birçoğunda ortak olan tek şey kategoriler ne olursa olsun daha iyi hissetmek için başkalarıyla olan ilişkiler ve koyulan hedeflerden kaynaklanan duygular ile hazsal duyguların dengeli olması büyük önem taşıdığı.

Nasıl tanımlarsak tanımlayalım, genetik kalıtım ve yaşam koşullarını çıkardığımız zaman bireysel mutluluk seviyemizin %40’ı bizim kontrolümüz altında. Bu potansiyeli kullanabilmek için herkesin kendine özel yolunu bulması gerekiyor. Bu nedenle kendine dönmek ve kendini tanımak mutluluk için olmazsa olmaz. Daha iyi hisseden bir insan olmak için hedeflerinize ulaşmayı beklemektense, daha iyi hissettiğiniz şeyleri keşfederek hedeflerinize ulaşmayı keyifli hale getirebilirsiniz. Böylece hedeflerinize ulaşmak için hissettiğiniz duygu kendiliğinden kaygıdan çok heyecana dönüşecek.

Son zamanlarda çocuklar üzerine yapılan araştırmalar çocukların fiziksel bakımlarından öte, duygusal ve zihinsel gelişimlerine dair daha detaylı bulgulara ulaşıyor. Bu bulgulardan biri de, çocukların diğer insanların farklı düşünceleri, inançları ve bakış açıları olabileceğini öğrendiğinde beyninde gerçekleşen değişimleri ortaya çıkardı.

Her ne kadar birçok insana göre öyle olmasa da çocuklar için dördüncü yaş çok önemli. Bu yaşlarda çocuklar diğer insanların kendilerinden farklı olabileceğini fark ediyor.

Araştırmacılara göre bu dönemi önemli yapan şeylerden biri de çocukların kendi fikirlerinin yanlış olabileceğini ya da alternatif fikir geliştirmeyi öğrendiği yıllar olması. Çünkü bu yıllarda çocuklar kendi fikirlerini de geliştirmeye ve çeşitlendirmeye başlıyor. Örneğin, bir oyunda arkadaşına oyunun nasıl oynanacağını anlatmak ya da ebeveynine kendisini ifade etmek konusunda daha açıklayıcı oluyor.

Bu tam olarak zihnin gelişmesi anlamına geliyor. Artık çocuğunuz fikirleri, bakış açısı ya da yönelimleri açısından kendini diğerlerinden farklı bir birey olarak fark etmeye başlıyor.

Daha bilimsel olmak gerekirse ‘zihin kuramı’ bu yıllarda şekillenmeye başlıyor. İnsanlar arası etkileşim, sosyal beceriler, ahlak yapısı ileriki yılları etkileyecek şekilde yapılanıyor.

Beyindeki değişimler karakteri kalıcı hale getiriyor

Araştırma kapsamında 43 çocuk üzerinde inceleme yapılıyor ve beynin mesaj ileten sinirleriyle ilgili bilgiler araştırılıyor. İncelenen yapıyı önemli kılan sebeplerden biri de nöronik mesajların hızını etkileyen miyelin adlı yapının inceleniyor olması.

Araştırma bir fare, boş bir kutu ve şekerle dolu bir çantadan oluşuyor. Fare dışarı çıkarılıyor ve araştırmacılar şekeri çantadan alıp kutuya koyuyor. Fare tekrar sahneye geldiğinde üç yaşındaki çocukların çoğu farenin kutuya gideceğini düşünüyor. Diğer taraftan dört yaşındaki çocuklar farenin çantaya yönelebileceğini, çünkü hala şekerlerin çantada olduğunu sanabileceğini düşünüyor.

Yani birçok kişi için belki de üç ve dört yaş arasındaki gelişim fark edilmese de çocuklar bu yaşlarda alternatif fikirler geliştirme becerisi kazanıyor.

Bu değişiklik bir dönüm noktası

Zihin kuramı, insanı diğer hayvanlardan ayıran özelliğimizi bize katar. Merhamet ve bağışlama, işbirliği yapma, birlikte çalışma, mantık yürütme bu özelliklerimizden bazıları. Başkalarının nasıl düşündüğünü ve hissettiğini kavramamızı sağlayan empati becerimiz de bizi insan yapan farklılıklarımız arasında yer alıyor.

Yaptığı iş ne olursa olsun, o işte başarılı olan insanların davranışları ve süreçleri incelendiğinde ortaya çıkan gerçek ilk bakışta sıradan gözüküyor: pratik yapmak yetenekten çok daha önemli. Bu bilgiyi şaşırtıcı hale getiren şey ise buradan sonrası. Çünkü burada bahsedilen ‘pratik’ topa iyi vurmak için 10.000 kez vurmak değil, davranışın ve gelişimin farkında olarak gerçekleşen bir öğrenme süreci olarak pratik. Yani, diğer bir deyişle topa her bir vuruşunuzda neyi, neden, nasıl yaptığınızı sorgulayarak pratik yapmak başarının anahtarı.

Çocuğunuza ihtiyacı olan uzmanı desteğini sağlayın

Bu tür bir pratiği, işlevsiz ve yalnızca tekrardan ibaret olan pratikten ayıran en önemli özellikleri spesifik hedefler belirleme, bu hedefleri doğru şekilde tanımlama ve kişisel gelişimi odağa alma olarak sayılabilir. Tam da bu nedenle satranç, dans ya da müzik gibi herhangi bir alanda uzmanlaşmak isteyen çocuğunuza yardımcı olmak istiyorsanız ilk yapmanız gereken ona sürekli doğru geri bildirimi verebilecek bir danışman bulmak olacak.

Bir uzman kontrolünde ve hedef odaklı yapılan pratik, ev içinde, aile yanında olduğundan farklı olarak konfor alanı dışında gerçekleşeceği için çok daha verimli sonuçlar almanızı sağlar.

Çocuğunuzu sistemli bir şekilde pratiğe yönlendirmelisiniz

Muhteşem başarılara ulaşmış kişilere baktığımız zaman, bu mükemmelliğe ulaşmanın yolunun pratikten geçtiği sonucu, genetik determinizmden çok daha makul. Buna karşın aileler sıklıkla çocuklarının doğal yeteneklerine vurgu yaparak, pratik konusunu gözden kaçırma eğilimindedir. Oldukça sık karşılaştığımız hatalardan biri de bu eğilimden kaynaklanır. Çocuğun ‘yeteneği varsa kendiliğinden öğrenebileceği’ ya da ‘zaten bu işin çocuğuna göre olmadığı’ fikri, çocukların küçük yaşta sistemli bir şekilde pratik yapmasına engel olur.

Her yaş öğrenme için uygun yaş olsa da genç yaşta alınan eğitimin kişiyi daha ileri taşıdığını ve daha kalıcı olduğunu uzun zamandır biliyoruz. Genç yaşta başlanan sistemli pratik, yetişkin çağdaki performansı direkt olarak etkiler. Bunun sebebi çocuklarda beynin belli bölgelerinin gelişimi ile bu öğrenmenin eş zamanlı olarak ilerlemesi ve birbirine uyum sağlamasıdır. Yani, erken yaşta öğrenmeye başlamak beyninizin yapısını değiştirir!

Ancak bunu yaparken çocuklarınızı saatler süren pratiklere değil, etkili çalışmanın önemine ikna etmelisiniz. Çocuklarınızı bir uzman yardımıyla pratiklerde karşılaşacağı zorlukları aşma konusunda desteklemeli ve yol haritası çizmelerine yardımcı olmalısınız. İşte, bu şekilde çocuklarınızın başarısı için elinizden gelenin en iyisini yapmış olursunuz.