Çocukların ilgi ve beceri alanları erken çocukluk dönemi itibariyle gelişmeye başlar. Çocuğun bu alanlarda yetkinlik kazanabilmesi için ailelerin çocuklara deneyim kazabilecekleri çeşitlilikte oyun alanı sunması gerekir. Çünkü çocuğun gelişim alanları desteklenmezse ilgi ve beceri alanlarına yönelik potansiyeli zamanla kaybolacaktır.
İlgi ve beceri alanlarının zamanında ve doğru şekilde keşfedilmesi oldukça önemlidir. Bu alanlardaki kazanımlar okul öncesi dönemden başlayarak çocuğun öğrencilik ve meslek hayatına kadar etki eder. Sadece eğitim ve mesleği de etkilemez; sosyal hayat becerilerini, iletişim şeklini, yaşam standartlarını da belirler.
Aileler İçin Çocukların İlgi ve Beceri Alanları Neden Önemli?
Anne babalar için günden güne çocuklarının yeteneklerine yönelik ilgi ve farkındalık artıyor. Artık ebeveynler çok daha bilinçli ve sadece akademik eğitimin başarı için yeterli olmadığını biliyorlar. Bu nedenle çocuklarının yetenekli olduğu alanları görmek ve geliştirmek istiyorlar. Ancak ebeveynler çoğunlukla çalışıyor ve çocukla geçirebildikleri zaman daha sınırlı oluyor. Bu da yeterli gözlemi yapamadıklarını, gelişimlerini takip etmekte zorlandıklarını düşünmelerine neden oluyor. Aileler çocuklarının ilgi ve beceri alanları konusunda daha bilinçli yönlendirme almaya ihtiyaç duyuyorlar.
Kimi çocuklar için ilgi ve becerisi olan alana yönelim kendiliğinden gerçekleşiyor. Kimi çocukta ise çocuğun neye yeteneği olduğunu bulabilmek için çocuğa destek vermek gerekiyor. Eskiden ebeveynler ilgi ve beceri alanlarını keşfedebilmek için çocuklarını spor ya da sanat dallarına yönlendiriyordu. Şimdi ise çocukların yönlendirilebileceği alanlar çok daha geniş; sanat ve spor dallarındaki çeşitlilik artı. Hem de yeni ilgi ve beceri alanları ortaya çıktı; kodlama, robotik gibi.
Aileler için çocuklarının sağlıklı ve çok yönlü gelişimi, zamanlarını mutlu ve keyifli geçirmeleri çok önemli. Eskiden anneler çoğunlukla evde çocukla vakit geçiriyordu. Çocuklar kalabalık aileler içinde sosyalleşerek büyüyor ya da mahalle kültürü içerisinde akranlarıyla oyunlar oynuyordu. Şimdi ise mahalle kültürü kalmadı, kalabalık aileler çekirdek aileye döndü.
Çocuklar apartmanlarda, televizyon, tablet, telefon karşısında vakit geçiriyor, ihtiyaçları olan fiziksel ve duygusal boşalımı sağlayamıyorlar. Koşmaya, zıplamaya, hayal gücünü geliştirmeye, keşfetmeye ihtiyacı olan çocuklar için yeni yaşam düzeni çokta uygun değil. Aileler kendi çocukluklarından referans alarak çocuklarının imkanlar içerisinde yaşadıkları bu imkansızlığa üzülüyor.
Bu da çocuklarının ilgi ve beceri alanları ile daha yakından ilgilenmelerini pekiştiriyor. İlgi ve becerilerin keşfi için bol çeşitlilik içerisinde çocuğa deneyim imkanı sunulması gerekiyor. Ancak her ailenin bu çeşitliği sağlayabilecek bütçesi olmayabilir. Günümüzde bu alanlara yönelik ilgi artsa da maliyetler oldukça yüksek.
Çocukların İlgi ve Beceri Alanları Nasıl Ortaya Çıkarılır?
Öncelikle aileler her çocuğun kendine özel ilgi ve becerileri olduğunu ve fırsat verildiğinde geliştirilebileceğini unutmamalıdır. Hiçbir şeye ilgisi ya da becerisi olmayan çocuk yoktur. İlgi ve beceri alanları desteklenmeyen çocuk vardır. Çoklu Zeka modeline göre çocukların ilgi ve becerileri de baskın zeka alanlarına göre farklılaşmaktadır. Aileler çocuğun baskın zeka alanını tespit ederek ilgi ve beceri alanları açısından çocuklarını destekleyebilirler.
Zeka Alanına Göre İlgi ve Beceri Alanları Ortaya Çıkarılabilir
Çocukların baskın zeka alanı ilgi ve becerilerini keşfetmek için bize somut ipuçları verir. Bu nedenle çocuğunuzu oyun oynarken iyi gözlemlemeniz zeka alanını belirlemenizi kolaylaştırır. Çocuğun hangi oyuncakları seçtiği, oyuncakları oyun içerisinde nasıl kullandığı zeka alanı açısından belirleyicidir. Oyun çocuğun kelimeleridir, oyun çocuğun duygu ve düşüncelerinin ifadesidir. Dolayısıyla oyuncakları kullanış şekli çocuğun zekasının yansımasıdır.
Her çocuk bir arabayla ya da bebekle oyun oynar. Ancak farkı ortaya çıkaran oynayış şekilleridir. Bir çocuk araba ile oynarken onu parçalara ayırıp yeniden birleştirmeye çalışabilir. Tamirci olduğunu ve onu tamir ettiğini söyleyebilir. Başka bir çocuk arabaları ambulans, itfaiye aracı olarak düşünüp başkalarına yardım etmek için kullanabilir. Çocukların ilgi ve beceri alanları farklılaştıkça oynadıkları oyuncaklar aynı olsa bile oyun oynama şekilleri farklılaşacaktır.
Bir çocuk oyuncak bebeğini hasta olarak düşünebilir ve doktoru olarak onu iyileştirebilir. Başka bir çocuk oyuncak bebeğine kıyafetler tasarlayıp onu süsleyebilir. Kimi çocuklar ise Legolarla, yapbozlarla ilgilenmekten daha çok keyif alır. Başka bir çocuk el becerisi gerektiren oyunlara yönelir ya da oyuncaklarını farklı ritimler çıkarmak için kullanır.
Gardner’ın Çoklu Zeka Kuramına Göre İlgi ve Beceri Alanları Üzerinde Etki Eden 8 Zeka Bölümü Vardır;
Gardner’a göre çocuklar baskın olan zeka bölümlerine göre farklı ilgi ve beceri alanları sergileyebilirler. Bu alanlar;
- Mantıksal – Matematiksel
- Sözel – Dilsel
- Görsel – Mekansal,
- İçsel – Kişiye Dönük
- Sosyal – Kişiler Arası
- Müziksel – Ritmik
- Bedensel – Kinestetik
- Doğa
Sözel-dilsel zeka alanı kuvvetli olan bir çocuğun kelimelerle arası daha iyidir. Kelime haznesi akranlarına göre daha yüksektir ve kelimeleri kullanış biçimi de daha başarılıdır. Bu çocuklar kendisine söylenenleri ve dinlediklerini unutmazlar, oldukça iyi bir hafızaları vardır. Okumaya, yazmaya ve kitaplara ilgi duyarlar. Okuma-yazma bilmedikleri dönemlerde dahi kitapları eline alıp okuyormuşçasına hikaye anlatabilirler. Yazamasalar da kağıda karalamalar yapıp yazı yazdıklarını söyleyebilir, yazdıklarını size okuyabilirler.
Görsel zekaya sahip bir çocuk görerek çok daha kolay öğrenir. Bir şey öğretmek istediğiniz de en iyi ona göstererek öğretebilirsiniz. Sözel bilgilerdense gözlemleyerek edindiği bilgileri daha kolay öğrenir. Kitap okurken yazılardan çok resimler ilgisini çeker. Kitap seçerken hikayesi kadar görsellerinin de ilgi çekici olacağı kitaplar seçmek gerekir. İlgi ve beceri alanları dikkate alınarak yönlendirilen çocuklar daha mutlu ve başarılı olacaktır.
Bedensel zekaya sahip bir çocuk dokunarak, bedensel olarak keşfederek öğrenir. Bu çocuklar her şeye dokunma ihtiyacı duyan, sürekli hareket eden, enerjisi yüksek çocuklardır. Kum oyunları, parmak boya, oyun hamuru gibi dokunarak kendilerini ifade edebilecekleri materyaller bu çocuklar için uygundur.
Anne Babalar Çocukla Oyun Oynayarak Çocuklarının İlgi ve Beceri Alanlarını Keşfedebilirler
Çocuklarla oyun oynarken ya da oyunlarını izlerken iç dünyaları, ilgi ve beceri alanları hakkında çokça bilgi edinebilirsiniz. Aslında zeka alanını belirlerken dikkat etmeniz gereken noktalar beraber oyun oynarken de geçerlidir. Birlikte oynarken müdahale etmeden oyununa dahil olun. Hangi oyuncakları seçiyor, oyuncaklarla ne tarz oyunlar kuruyor dikkat edin. Sizi oyuna nasıl dahil ediyor, size nasıl rol ve sorumluluklar veriyor gözlemleyin. Çocuğunuzu izlerken şu soruların cevaplarını bulmaya çalışın;
- Oyun oynarken sıklıkla hangi oyuncakları tercih ediyor ve onlarla ne tarz aktiviteler yapıyor?
- Uzun süre sıkılmadan vakit geçirdiği oyuncaklar, aktiviteler neler?
- Oyun oynamadığı zamanlarda neler yapıyor, nelerle ilgileniyor?
Seçenek Çeşitliliği İlgi ve Becerileri Bulmaya Yardım Ediyor
Çocukların ilgi ve beceri alanları onlara yeterince çeşitlilik sunarak belirlenebilir. Çocuğunuzun sanata, spora, bilime, sosyal alanlara ilgi ve becerisi olabilir. Ancak bu alanların her biri kendi içinde ayrı ayrı dallara bölünür. Bir çocuğun spora ilgili olmasını bulmak yeterli değildir. Hangi spor dalına ilgi ve becerisi var önemli olan bunu bulabilmektir.
Atletizm ile spor alanına giriş yapan bir çocuğun keyif almaması spora ilgisi olmadığı anlamını taşımamalıdır. Çocuğun yine spor içerisinde yüzme, voleybol, basketbol, tırmanma, cimlastik gibi farklı alanlara da ilgisi olabilir. Bunu tespit edebilmek için çocuğu olabildiğince çok farklı dallarda tecrübe edinmeye yönlendirmek gerekir.
Kurstan kursa, etkinlikten etkinliğe koşmak aileler için de çocuklar için de zor olabilir. Bu hem zaman, emek hem de maddiyat gerektirecektir. Ancak çocuğun zeka alanı tespit edildiğinde, becerileri, ilgi alanları takip edildiğinde yönlendirme daha kolay olacaktır.
Bazen aileler çocuklarını kendi ilgi ve beceri alanlarına göre yönlendirmeye çalışabilmektedir. Kendi keyif aldığı faaliyetlerden çocuğunun da keyif alabileceğini düşünmeleri normaldir. Ancak zekanın önemli bir bölümü kalıtımsal olsa da herkesin ilgi ve beceri alanı özneldir.
Önemli olan sizin tercihleriniz değil onun tercih ettiği ilgi ve beceri alanlarının değerlendirilmesidir. Kendi ilgi ve becerilerini deneyimleyebilen bir çocuğun geleceğe yönelik kazanımları da büyük olacaktır.
Çocukların İlgi ve Beceri Alanları Keşfedilirken Özgürlük, Sorumluluk ve Seçim Hakkı Verilmesi Gerekiyor
Çocukların ilgi ve beceri alanları keşfedilirken doğru tespitler yapabilmek için onlara özgürlük tanınmalıdır. Hata yapmasına müsaade edilmeli, oynamak istediği oyun ve oyuncakları seçmesinde fırsat tanınmalıdır. Çocuklar deneye yanıla, düşe kalka öğrenir.
Yanında olmanız, ihtiyaç duyduğunda ve talep ettiğinde destek vermeniz kendini güvende hissetmesi için önemlidir. Ancak müdahaleler ve kısıtlamalar ilgi ve beceri alanlarını bulmalarını engelleyecek ve baskılayacaktır. Çocuklara özgürlük tanımak özgüvenlerini geliştirmelerine de destek olacaktır.
Çocuklar ilgi ve beceri alanları ile uyumlu sorumluluklar almaktan daha çok keyif duyarlar. Çocuğunuzun kolayca sorumluluk aldığı, görev gibi değil de oyun gibi yerine getirdiği sorumluluklarını gözlemleyin. Hatta bu tespitlerinizi not almanız da ilgi ve becerileri belirlemekte yararlı olabilir. Sorumluluk becerisi keyif alınan alanlarda kazanılmaya başlandığında farklı alanlara yönelik sorumluluk geliştirmek daha kolay olacaktır.
Çocuklara seçim hakkı sunulması karar verme becerilerini geliştirmek için önemlidir. Çocuklar oynayacağı oyun ve oyuncakta dahil olmak üzere kendileriyle ilgili her konuda karar verebilmeye yönlendirilmelidir. Karar verebilen, fikirlerini özgürce ifade eden çocuklar daha girişken, özgüvenli ve özdeğeri yüksek bireyler olacaktır.
Aileler Çocukların İlgi ve Beceri Alanları İçin Stratejik Yetenek Yönetimi Desteği Alabilirler
Aileler çocuklarının ilgi ve beceri alanlarını gereken özveri, çeşitlilik ve zamanı ayırsalar da tespit edemeyebilirler. Bazı çocukların mizaç özellikleri ilgi ve beceri alanlarının belirlenmesini zorlaştırabilir. Ya da aile çocuğun kararlarına, yönelimlerine fırsat tanımakta zorluk yaşıyor, istemeden müdahale ediyor olabilir. Aynı şekilde ailelerin çocuklarıyla ilgili beklentileri çocuğun potansiyelinin dışında kalabilir. Ailenin gerçek dışı beklentisi ilgi ve beceri alanlarının fark edilmesini zorlaştırabilir.
Kimi zaman aileler çocuklarını kendi çocukluklarında deneyimlemek isteyip de deneyimleyemedikleri alanlara yönlendirir. Bu da çocuk için doğru bir yönlendirme değildir; keyif almamasına ve mutsuz olmasına neden olacaktır. Dolayısıyla aileler çocuklarını yönlendirirken objektif olmakta zorlanabilir. Çocuğun ise kendisi için en iyisini gerçekleştirebilmesinde objektif bir yönlendirmeye ihtiyacı olacaktır.
Çocuğun ilgi ve beceri alanları doğru tespit edildiğinde okul öncesi dönemden başlayarak performansında yükseliş olacaktır. Doğru yönlendirme sayesinde çocuk eğitim hayatında, meslek yaşamında ve sosyal ilişkilerde de daha başarılı olacaktır. Çocuğun meslek seçimini ilgi ve beceri alanına göre yapması kolaylaşacaktır. Bu seçim çocuğun mesleğinden keyif almasını, daha kaliteli işler ortaya çıkarmasını sağlayacaktır.
Çocukların ilgi ve beceri alanları keşfedildiğinde tüm hayatına etki edecek bir farkındalık kazanılmış olur. Eğer bu keşif sürecinde ebeveynler olarak zorlanıyor ya da tespitlerinizin doğruluğundan emin olamıyorsanız destek alabilirsiniz.
Aba psikoloji olarak stratejik yetenek yönetimi ile kariyer danışmanlığı veriyoruz. Bu yöntemle çocukların ilgi ve beceri alanları belirleniyor, kariyerlerine çocukluk yıllarından itibaren başarıyla yön vermeleri destekleniyor. Detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Yazılarımızı paylaştığımız Blog sayfamızdan ve Youtube kanalımızdan da içeriklerimizi takip edebilirsiniz.
