Okul öncesi eğitimde el işi, büyük önem taşır ve eğitim programında geniş bir yer kaplar. Ancak bu işlerin çoğu daha önceden belirlenmiş bir sonuca varmak, bir ürün elde etmek için yapılır. Daha önceden kesilmiş kağıtları bir araya getirmek, belli çerçevede resimler yapmak gibi görevleri kapsayan el işi çalışmalarının çok daha etkili bir alternatifi var: “Süreç sanatı”.
Süreç sanatı nedir?
Süreç sanatı kısaca, sanat çalışması sürecine vurgu yapan, yaratım sürecini eserin konusu ve en önemli kısmı olarak gören yaklaşımdır. Bu yaklaşıma göre, sürecin sonunda elde edilecek olan eserdense yaratım çalışmalarının kendisi önem kazanır. Geleneksel anlamdaki el işi çalışmalarında, ürün odaklı bir süreç yürütülürken gözden kaçırılan pek çok detaya süreç sanatı ile hak ettiği değer verilmiş olur.
Gelişim çağındaki çocuklar için, boyalarla ya da kille uğraşmak önemli kazanımlar sunarken, halihazırda ellerine verilen kağıtları bir araya getirmenin katkısı nispeten çok azdır. Bir şey üretirken neler yaptığına dair farkındalık ve deneyimin en önemli katkılarından biri problem çözme becerisinin gelişmesidir. Bunun yanı sıra özgüveni yüksek, yaratıcılığı ve motor becerileri gelişmiş çocuklar yetiştirmek için de süreç sanatından faydalanılabilir.
Süreç sanatında erişilmeye çalışan ideal bir eser ya da tamamlanması gereken bir proje yoktur. Örneğin, çocuklar eserlerinde göz yapmak istediklerinde, yanıbaşlarında duran pamuk toplarını ya da siyah rengi kullanmak zorunda hissetmez. Yaratıcılık potansiyellerini sonuna kadar kullanarak istedikleri materyal veya renkle göz yapabilirler. Bu küçücük detay bile büyük önem taşır. Neden mi?
Süreç sanatı ne kazandırır?
Yukarıdaki örnekle devam edelim. Çeşitli malzemeleri kullanarak bir köpek yapan çocuk için gözün ne şekilde yapılacağı, çözülmesi gereken bir problemdir. Problem üzerine düşünmesi ve alternatifleri denemesi/değerlendirmesi için fırsat bulduğunda, bir problemi çözmede ne çok seçenek olabileceğini keşfeder. Böylece sonucun doğru – yanlış ya da güzel – çirkin olmasına göre değil, duruma göre en uygun ya da o sırada tercih ettiği seçeneği uygulayabileceğini öğrenir.
Bu yaklaşım büyük oranda eğitimcileri ilgilendiriyor gibi görünse de, aslında ebeveynlere de önemli bir rol düşüyor. Duvarlara, buzdolaplarına çocuklarının ürettiği eserleri asmaktan, hemen hemen tüm ebeveynler hoşlanır. Bu çocuğun çalışmasını teşvik ve takdir etmek için de çok önemlidir. Ancak, bu eserleri seçerken ve yorumlarken güzel – çirkin ayrımı yapmamak, çocukla konuşurken ne yaptığındansa nasıl yaptığını sormak okul öncesi eğitimde süreç sanatı yaklaşımının evde de devam ettiği anlamına gelir.