Kariyer yolunuzu belirlerken vereceğiniz en önemli kararlardan biri lise döneminde yapacağınız alan seçimidir. Alan seçimi 10. Sınıfın ikinci yarı yılında yapılmaktadır ve 11 ile 12. sınıf dersleri ağırlıklı alan derslerinden oluşmaktadır. Lise’de alan seçerken doğru karar verebilmek için olabildiğince erken dönemde alan seçimine yönelik araştırmalar yapılmalıdır.
Alan seçimi yapmadan önce sağlıklı karar vermek için okul rehberlik servisinden destek alabilir ya da profesyonel kariyer danışmanlık hizmeti almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Yazının devamında paylaşacağımız öneriler de seçim sürecinde size yardımcı olacak.
Yapmanız Gereken İlk Şey Alan Seçimi Hakkında Bilgi Toplamak
Bir seçim yapmanız bekleniyor ama bu konuda yeterince bilgi sahibi değilsiniz, ne kadar sağlıklı karar verebilirsiniz? Alan seçimi kariyer rotanızda gideceğiniz yolu belirleyecek önemli bir dönüm noktasıdır. Bu dönemde olabildiğince çok bilgi edinmeli, her alanı size getireceği artı ve eksilerle değerlendirmelisiniz.
Seçim yapabileceğiniz 4 farklı alan var. Bu 4 alan hakkında derslerinize giren öğretmenlerinizden daha detaylı bilgi edinebilir ve alan seçimi yapmış üst sınıf öğrencilerinden de destek alabilirsiniz. Yine okul rehberlik servisi ile görüşerek karar verme sürecini destekleyecek kişilik envanteri, yetenek ve ilgi testlerine katılabilirsiniz. Kapsamlı bilgi edinmek ve bilinçli karar verebilmek için kariyer danışmanlığı almanız geleceğinize yön verecek bu önemli süreçte size büyük farkındalık kazandıracaktır.
Doğru Seçimi Yaptığımı Nasıl Anlarım?
Alan seçimi yaparken kendinizi 360 derecede değerlendirmeniz oldukça önemli.
Peki 360 derecede değerlendirme nedir?
- Karar verirken derslerinize giren öğretmenlerinizin sizinle ilgili değerlendirmelerini ve önerileri dinleyebilirsiniz,
- Gözlemine güvendiğiniz sınıf arkadaşlarınızla konuşup sizi hangi derslerde daha mutlu, daha aktif görüyorlar değerlendirmelerini isteyebilirsiniz,
- Doğumunuzdan bugününüze kadar her adımınızı bilen, sizi en sık gören ve gözlemleyen ailenizin de bu süreçte fikirlerini alarak güçlü yanlarınız, gelişime açık yönleriniz hakkında size geri bildirim vermelerini isteyebilirsiniz.
- Okul rehberlik servisi ile görüşerek karar vermenize yardımcı olacak ilgi ve yetenek testlerine katılabilirsiniz.
- Ancak son söz sizin olmalı. Tüm bu aldığınız öneri ve geri bildirimlerle siz, kendinizi değerlendirdiğinizde hangi alanda daha mutlu ve başarılı olabileceğinize karar vermelisiniz.
Alan Seçerken Doğru Karar Verebilmek İçin Kendinizi İyi Değerlendirin!
Alan seçimi yaparken seçeceğiniz alanın bilgi düzeyiniz, ilgileriniz, başarılı olduğunuz dersler, yetenekleriniz ve yetkinliklerinizle örtüşen bir alan olması oldukça önemli.
Örneğin; Edebiyat, Tarih Coğrafya derslerinde başarılı olan ve bu derslere çalışmaktan daha çok keyif alan bir öğrencimiz olsun. Bu öğrenci tercih dönemi geldiğinde, çevresinden duyduğu bilgiler ve yetersiz araştırma ile sayısal bölümü seçmenin doğru olacağına karar versin. Bu seçim sonucunda öğrencimizi nasıl bir eğitim hayatı bekliyor olacak? Eğitim hayatının devamında yeterince keyif almadığı derslerden sorumlu olacak ve başarılı olmak için daha fazla çabalamak zorunda kalacak. Aynı şey tam tersi koşullar için de geçerlidir. Böyle bir tablo ne sizi ne de ailenizi mutlu etmeyecek. Alan seçimi yaparken çalışmaktan keyif aldığınız, aktif ve yaratıcı olduğunuz, kendinizi rahat ifade edebildiğiniz ve başarılı olduğunuz derslerin ağırlıkta olduğu alana yönelmelisiniz.
Ailenizin Seçmenizi İstediği Alan Sizin Seçiminizle Örtüşmüyorsa
Hayatımıza yön verirken yapacağımız seçimlerde ailenin rolü oldukça büyüktür. Bu rol bazen bizim için destekleyici güce sahipken bazen de hayal ve hedeflerimizle örtüşmeyen bir güce dönüşebilir. Önemli olan karar verirken her iki tarafın da somut performans çıktılarını dikkate alarak karar verebilmesidir.
Bu süreçte bazen aileler çocuklarının performansı, ilgi ve yetenekleriyle hiç örtüşmeyen bir yönlendirme yapabilirken bazen de öğrenciler kendi potansiyelinin dışında bir karar verebiliyor. Bu noktada her iki taraf görüş ve önerilerini sunmalı, eğer uzlaşı sağlanamıyorsa mutlaka kariyer danışmanlığı alınarak alan seçimi yapılmalıdır.
Popüler Olanı Değil Size Uyanı Seçin
Öğrenciler alan seçimi yaparken risk almamak için popüler olana yönelme ihtiyacı duyabilir. Oysa popüler olanı seçmek seçimi yapan kişinin okul başarısı ve kişilik özelliklerine göre alınabilecek en büyük risk haline de gelebilir.
Çoğunlukla öğrenciler sayısal alanın popüler olduğunu ve o alanda seçilebilecek çok daha fazla meslek olduğunu düşünerek sayısalı tercih edebilmektedir. Fakat bu alan başarılı olmak için ciddi bir sayısal zeka gerektirir. Eğer siz sözel, eşit ağırlık ya da dil alanında okuduğunda daha başarılı olabilecek bir öğrenciyseniz sayısal alana yönelmeniz yanlış bir seçim olacaktır. Bu seçim derslerinizde zorlanmanıza, mutsuzluğa ve meslek seçimi noktasında yüksek puan gerektirmeyen bölüm ve üniversitelerle sınırlı kalmanıza neden olabilir.
Alan Seçimi Yaparken Önyargılarınızla Değil Hedeflerinizle Karar Verin
Alan seçimi yaparken bazen önyargılarımız asıl istediklerimizi düşünmemize engel olabilir. Örneğin; sözelde çok daha başarılı ve mutlu olabilecek bir öğrenci “sözel seçersem başarısız olduğumu düşünecekler” ya da “annem-babam sayısal okumuş, ben de onlar gibi sayısal okumak zorundayım, yoksa onlara layık olamam” gibi önyargılarla asıl hedeflerinden olasılıkları hesaplamadan vazgeçebiliyor. Oysa sözel okuması gereken bir öğrenci sayısal seçerse “başarısız” olma olasılığı çok daha yüksek olacaktır.
Önyargılarınıza değil hangi alanda eğitiminize devam ederseniz daha başarılı ve mutlu olacağınıza kulak vererek karar verin.
Alan seçimi Sonrası Bazı Meslekleri Seçme Şansınız Ortadan Kalkmış Olacak
Şu an hangi mesleği seçmek istediğinizle ilgili bir fikriniz olmayabilir. Ya da zaman içerisinde fikirleriniz değişiklik gösterebilir. Ancak yapacağınız alan seçimi sonrasında bazı meslekleri seçme şansınız ortadan kalkmış olacak. Dolayısıyla net bir meslek seçimi yapmadıysanız bile seçebileceğiniz meslekler üzerine düşünmeniz ileride hayal kırıklığı yaşamamak için iyi bir önlem olacaktır.
İlginizi çeken meslekler hakkında araştırma yapabilir, hangi meslek için hangi alana yönelmeniz gerektiğini seçim yapmadan önce araştırabilirsiniz.
Yanlış Alan Seçtim, Mutlu Değilim, Değiştiremez miyim?
Alan seçimi yapmak ağırlıklı olarak o alana yönelik derslerden mesul olmak anlamına gelir. 10. Sınıfın 2. Döneminde yaptığınız alan seçiminin hatalı olduğunu 11. Sınıfın 2. Döneminde fark ederseniz değişiklik yapmak için geç kalmış olabilirsiniz.
Geçen süre içerisinde kaçırdığınız dersleri telafi etmek ve bir yandan da yeni konular öğrenmeye çalışmak özellikle sayısal derslerde büyük zorluk olabilir. Öğrenmede yaşayacağınız zorluklar daha fazla kaygı duymanıza, özgüveninizin zedelenmesine ve adaptasyon güçlüğü yaşamanıza neden olabilir. Yine okuduğunuz okulun da alan değişikliğine ne zamana kadar izin verdiği değişiklik yapabilmek için önemlidir.
Alan değişikliği yapacaksanız eksiklerinizi tamamlamak ve müfredatı yakalayabilmek için planlı ilerlemeniz ve bu süreçte mutlaka destek almanız gerekir.
Arkadaşlıklarınızın Alan Seçiminizi Belirlemesine İzin Vermeyin!
Lise yılları ergenliğin getirdiği duygu, düşünce ve davranışların en yoğun yaşandığı dönemdir. Bu dönemde kurulan arkadaşlıklar çok değerlidir ve bu arkadaşlıklar pek çok kararımızı olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir.
Alan seçimi yaparken öğrenciler arkadaşlık ilişkilerini devam ettirebilmek için seçimlerini birlikte yapabilmekte ve bu da birinin yanlış bir alana yönelmesine neden olmaktadır.
Seçimlerinizi yaparken ilişkilerinizi bir kenara koymalı ve geleceğinizi belirleyecek böylesi önemli kararlar alırken objektif bir gözle değerlendirme yapmalısınız.
Kaygılarınızı Konuşun!
Alan seçimi yaparken kaygılanmanız, kararınızın doğruluğundan endişe etmeniz, ikilemler yaşamanız çok normal. Bu dönemi en güzel şekilde geçirmek ve sağlıklı bir karar verebilmek için kaygılarınızı ve varsa korkularını konuşmalısınız. Bu süreçte öğretmenlerinizden, ailenizden, rehberlik biriminden destek alabilir, yeterli gelmiyorsa alan seçimi yaparken psikolojik destek ve kariyer danışmanlığı talep edebilirsiniz.