Çoklu zeka kuramı nedir ve çoklu zeka türleri nelerdir? 1983 yılında Howard Gardner tarafından geliştirilen çoklu zeka kuramının; zekayı tek yönlü bir yetenek olarak ele almak yerine, farklı boyutlardan oluştuğunu ileri süren bir kuram olduğu biliniyor. Gardner’a göre bilişsel beceriler geniş bir yelpazeden oluşuyor ve aralarında oldukça zayıf bir korelasyon bulunuyor. Kuram hala tartışmalı olarak görülse de eğitimciler kuramın ileri sürdüğü yaklaşımları uygulamalı yönüyle destekliyor.
Gardner’a göre zeka türlerinin belirlenmesi ve değerlendirilebilmesi için bazı ölçütler bulunuyor. Bunları şöyle sıralamak mümkün;
- Beynin hasarına karşı potansiyel koruma
- Çekirdek etkinliğinin oluşumu
- Evrimsel süreçteki konum
- Kodlamaya duyarlılık
- Ayırıcı gelişimsel süreklilik
- Özel bir beceriye sahip, ayırt edilmiş bireylerin dahilerin, bilginlerin varlığı
- Psikometrik sonuçlar ve deneysel psikoloji tarafından desteklenme
Çoklu zeka türleri ise şöyle sıralanıyor;
- Sözel – Dilsel Zeka
- Mantıksal –Matematiksel Zeka
- Görsel-Mekansal Zeka
- Bedensel Zeka – Kinestetik Zeka
- Ritmik Zeka
- Sosyal Zeka
- İçsel Zeka
- Doğasal Zeka
Çoklu Zeka Türlerinin Özellikleri
Sözel – Dilsel Zeka
Sözel – Dilsel Zeka düşünme, okuma, anlama, dilin kullanımı gibi pek çok beceriyi kapsar. Somut ve soyut düşünme, dil bilgisel özellikler ile dilin aktif kullanımı, karmaşık ifadeleri anlama ve analiz edebilme, benzer sözcükleri bulma ve kullanma, akıcı anlatım, okuduğunu anlama gibi pek çok özelliği ifade eder. Kurama göre; sözel – dilsel zekaya sahip bireylerin kelime dağarcığı diğerlerine oranla daha gelişmiş olur. İletişim ve hitabet becerileri ile başkalarını etkilemeleri mümkündür. Bu zeka türüne sahip insanların genellikle, edebiyat, dilbilim, hukuk, siyaset gibi alanlarda daha başarılı olabileceğine inanılır.
Çoklu Zeka Kuramı ve Çoklu Zeka Türleri: Mantıksal – Matematiksel Zeka
Mantıksal – matematiksel zeka türüne sahip kişilerin düşünce dünyasını sayılar ve semboller oluşturur. Zeka oyunlarına karşı oldukça ilgili, matematiksel araştırmalara ve deneylere yatkındırlar. Problem çözme, parçadan bütüne ulaşma, hesaplama, mantıksal ilişki kurabilme gibi yetenekleri vardır. Eleştirel düşünme beceriler gelişmiştir. Matematik, mühendislik, ekonomi, bilgisayar bilimleri, mimarlık, istatistik gibi alanlara oldukça yatkındırlar.
Çoklu Zeka Kuramı ve Çoklu Zeka Türleri: Görsel – Mekansal Zeka
Görsel – mekansal zeka türüne sahip insanlar dünyayı algılarken, şekiller, imgeler, sembollerden yararlanırlar. Bu zeka türüne sahip kişilerin, gözle iletişim kurabilme, gördükleri her şeyi somut ve görsel malzemeye dönüştürme gibi becerileri oldukça gelişmiştir. Tasarım, grafik, görsel sunum ve çizimler ilgi alanlarını oluşturur. Güzel sanatlara, mühendislik, mimarlık gibi alanlarda başarılı olabilirler.
Bedensel – Kinestetik Zeka
Beyin – beden koordinasyonu gelişmiş kişiler kinestetik – bedensel zeka türüne sahiptir. Kendilerini vücut dilleriyle ifade etmekte zorlanmazlar. Dokunarak algılama becerileri gelişmiştir. Dans, spor gibi alanlarda oldukça yetenekli oldukları düşünülür. Aynı anda farklı spor dallarıyla uğraşabilir ve başarı elde edebilirler. Fiziksel sağlıkları konusunda hassas davranırlar.
Ritmik Zeka
Ritmik zeka türüne sahip kişiler çevrelerinde duydukları tüm seslere karşı oldukça duyarlıdırlar. Ritm, nota ve müzik becerileri oldukça gelişmiştir. Bir ya da birden fazla enstrüman çalabilirler. Hatta çaldıkları enstrümanları hiçbir yardım almadan öğrenebilir ve geliştirebilirler. Şarkı ve şiirler söz konusu olduğunda güçlü bir belleğe sahiptirler. Müzik, kompozisyon, orkestra şefliği gibi alanlarda başarı yakalayabilirler.
Sosyal Zeka
Sözlü ve sözsüz iletişim becerileri oldukça gelişmiştir. Sosyal zeka türüne sahip insanlar ekip çalışmalarında başarılı olabilirler. Duygu, düşünce ve davranışları yorumlama ve empati yetenekleri gelişmiştir. Çevrelerine karşı duyarlıdırlar. Kendilerini ifade etmekte zorlanmazlar. Farklı bir ortama girdiklerinde kolaylıkla uyum sağlayabilirler. Organizasyon becerileri gelişmiştir. Eğitim, siyaset, iletişim bilimleri, psikoloji gibi alanlara yatkındırlar.
İçsel Zeka
İçsel zeka türünde bireyin kendini tanıma, farkındalık gibi yetenekleri ön plana çıkar. Bu zeka türüne sahip kişiler kendini geliştirme konusunda oldukça duyarlıdır. Bireyselliğe eğilimlidirler. Genellikle çalışmalarını da bireysel olarak yürütmekten hoşlanırlar. Çevrelerine karşı duyarlıdırlar. Genellikle içe dönük bir yapıya sahip olurlar. İlgi alanları ve kişisel gelişim konusunda kendilerine sürekli yeni hedefler belirler ve bu hedeflere ulaşmaya çalışırlar. Edebiyat, felsefe, güzel sanatlar gibi alanlarda başarılı olabilirler.
Çoklu Zeka Kuramı ve Çoklu Zeka Türleri: Doğasal Zeka
Bu zeka türü doğasal zeka ya da doğa zekası olarak adlandırılır. Bu zeka türüne sahip kişiler, doğayla oldukça yakından ilgilenirler. Farklı canlı türlerini araştırmaya heveslidirler. Canlı türlerinin isimlerini ve özelliklerini rahatlıkla hafızalarında tutabilirler. Bitki ve hayvan türlerine karşı ilgilidirler. Çevre konusunda duyarlı bir yapıya sahiptirler ve sorumluluk almayı severler. Biyoloji, Tıp, Botanik, Zooloji, Fotoğraf, Kimya, Arkeoloji, Antropoloji gibi alanlara yatkındırlar.
Çoklu zeka türleri ve çoklu zeka kuramı hakkında daha detaylı bilgi için aba Psikoloji web sitesini ziyaret edebilirsiniz. Psikolojiye dair her türlü sorunuz için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Psikoloji hakkında daha fazla içeriğe ulaşmak isterseniz YouTube kanalımıza abone olabilirsiniz.
