Author Aba Psikoloji

Son zamanlarda çocuklar üzerine yapılan araştırmalar çocukların fiziksel bakımlarından öte, duygusal ve zihinsel gelişimlerine dair daha detaylı bulgulara ulaşıyor. Bu bulgulardan biri de, çocukların diğer insanların farklı düşünceleri, inançları ve bakış açıları olabileceğini öğrendiğinde beyninde gerçekleşen değişimleri ortaya çıkardı.

Her ne kadar birçok insana göre öyle olmasa da çocuklar için dördüncü yaş çok önemli. Bu yaşlarda çocuklar diğer insanların kendilerinden farklı olabileceğini fark ediyor.

Araştırmacılara göre bu dönemi önemli yapan şeylerden biri de çocukların kendi fikirlerinin yanlış olabileceğini ya da alternatif fikir geliştirmeyi öğrendiği yıllar olması. Çünkü bu yıllarda çocuklar kendi fikirlerini de geliştirmeye ve çeşitlendirmeye başlıyor. Örneğin, bir oyunda arkadaşına oyunun nasıl oynanacağını anlatmak ya da ebeveynine kendisini ifade etmek konusunda daha açıklayıcı oluyor.

Bu tam olarak zihnin gelişmesi anlamına geliyor. Artık çocuğunuz fikirleri, bakış açısı ya da yönelimleri açısından kendini diğerlerinden farklı bir birey olarak fark etmeye başlıyor.

Daha bilimsel olmak gerekirse ‘zihin kuramı’ bu yıllarda şekillenmeye başlıyor. İnsanlar arası etkileşim, sosyal beceriler, ahlak yapısı ileriki yılları etkileyecek şekilde yapılanıyor.

Beyindeki değişimler karakteri kalıcı hale getiriyor

Araştırma kapsamında 43 çocuk üzerinde inceleme yapılıyor ve beynin mesaj ileten sinirleriyle ilgili bilgiler araştırılıyor. İncelenen yapıyı önemli kılan sebeplerden biri de nöronik mesajların hızını etkileyen miyelin adlı yapının inceleniyor olması.

Araştırma bir fare, boş bir kutu ve şekerle dolu bir çantadan oluşuyor. Fare dışarı çıkarılıyor ve araştırmacılar şekeri çantadan alıp kutuya koyuyor. Fare tekrar sahneye geldiğinde üç yaşındaki çocukların çoğu farenin kutuya gideceğini düşünüyor. Diğer taraftan dört yaşındaki çocuklar farenin çantaya yönelebileceğini, çünkü hala şekerlerin çantada olduğunu sanabileceğini düşünüyor.

Yani birçok kişi için belki de üç ve dört yaş arasındaki gelişim fark edilmese de çocuklar bu yaşlarda alternatif fikirler geliştirme becerisi kazanıyor.

Bu değişiklik bir dönüm noktası

Zihin kuramı, insanı diğer hayvanlardan ayıran özelliğimizi bize katar. Merhamet ve bağışlama, işbirliği yapma, birlikte çalışma, mantık yürütme bu özelliklerimizden bazıları. Başkalarının nasıl düşündüğünü ve hissettiğini kavramamızı sağlayan empati becerimiz de bizi insan yapan farklılıklarımız arasında yer alıyor.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ya da kısaca DEHB’nin etkilerini öğrenme süreci üzerinden ele alırken, öğrenmenin ne olduğunu hatırlayarak konuya bir giriş yapmak faydalı olabilir.

Özellikle eğitim bilimlerinde öğrenme, ‘yaşantı sonucu davranışta meydana gelen davranış değişikliği’ olarak tanımlanır. Öyleyse, öğrenme sürecini değerlendirmek için kişinin önceki davranışlarını ve sonraki davranışlarını karşılaştırmak gerekir.

Bu bilgiyi aklımızda tutarak DEHB’ye dönecek olursak, DEHB’li her yaştan birey dikkat kaybı, sıkılganlık ya da sabırsızlık gibi özelliklere sahiptir. Bu özellikler, çevreyle kurulan iletişimi ve haliyle bütün hayatı etkisi altına alacaktır. Bu durumda DEHB’nin öğrenme süreci üzerinde de etki yaratması kaçınılmaz hale gelir.

Farklı öğrenme deneyimleri ve profesyonel destek

Öğrenme tanımında geçen ‘yaşantının’, yani yeni bir bilgi ve deneyimin yaşandığı yer olan okulda, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu yaşayan çocuklar ve gençler diğer öğrencilerden ve hatta birbirinden farklı davranabilir. En sık görülen haliyle, DEHB’li çocuklar çok hareketli olacakları ve dikkatlerini toplamakta zorlanacakları için bilgiyi alırken farklı bir deneyimden geçerler.

Buraya kadar gördüğümüz gibi, DEHB’nin öğrenme süreci üzerinde olumsuz bir etkisi olduğunu söylemek doğru olmaz. Bu çocuklar, yalnızca farklı bir öğrenme rutinine sahiptir ve buna göre farklı bir öğrenme sürecinden geçmelidir. Bu süreçte profesyonel bir yardım almak bu farklılıkların keşfedilmesi ve başarılı bir şekilde yönetilmesi yolunda büyük önem taşır.

Çocuğunuza özel bir çalışma alanı yaratın

DEHB’si olsun ya da olmasın her çocuğun öğrenme süreci kendine özeldir. Bu süreci desteklemek için çocuğun ihtiyaçlarını karşılayan bir çalışma ortamı yaratılmalıdır. Konu DEHB’li çocuklar olduğu zaman mümkün olduğunca dikkatlerini dağıtacak eşyalardan arındırılmış bir çalışma ortamı yaratmak gerekir.

Çocuğunuzla konuşarak dikkatini dağıtacak eşyaların neler olduğunu keşfedebilir ve dikkatini toplaması için neler yapabileceği konusunda ona yardımcı olabilirsiniz. Akranlarına göre bazen daha fazla desteğe duyabilecek olan DEHB’li çocuklar, profesyonel bir destek aldıklarında öğrenme süreçlerini başarılı bir şekilde deneyimler, özgüveni yüksek bireyler olarak her türlü akademik hedeflerine ulaşabilir ve aktif bir sosyal yaşama sahip olur.

Yaptığı iş ne olursa olsun, o işte başarılı olan insanların davranışları ve süreçleri incelendiğinde ortaya çıkan gerçek ilk bakışta sıradan gözüküyor: pratik yapmak yetenekten çok daha önemli. Bu bilgiyi şaşırtıcı hale getiren şey ise buradan sonrası. Çünkü burada bahsedilen ‘pratik’ topa iyi vurmak için 10.000 kez vurmak değil, davranışın ve gelişimin farkında olarak gerçekleşen bir öğrenme süreci olarak pratik. Yani, diğer bir deyişle topa her bir vuruşunuzda neyi, neden, nasıl yaptığınızı sorgulayarak pratik yapmak başarının anahtarı.

Çocuğunuza ihtiyacı olan uzmanı desteğini sağlayın

Bu tür bir pratiği, işlevsiz ve yalnızca tekrardan ibaret olan pratikten ayıran en önemli özellikleri spesifik hedefler belirleme, bu hedefleri doğru şekilde tanımlama ve kişisel gelişimi odağa alma olarak sayılabilir. Tam da bu nedenle satranç, dans ya da müzik gibi herhangi bir alanda uzmanlaşmak isteyen çocuğunuza yardımcı olmak istiyorsanız ilk yapmanız gereken ona sürekli doğru geri bildirimi verebilecek bir danışman bulmak olacak.

Bir uzman kontrolünde ve hedef odaklı yapılan pratik, ev içinde, aile yanında olduğundan farklı olarak konfor alanı dışında gerçekleşeceği için çok daha verimli sonuçlar almanızı sağlar.

Çocuğunuzu sistemli bir şekilde pratiğe yönlendirmelisiniz

Muhteşem başarılara ulaşmış kişilere baktığımız zaman, bu mükemmelliğe ulaşmanın yolunun pratikten geçtiği sonucu, genetik determinizmden çok daha makul. Buna karşın aileler sıklıkla çocuklarının doğal yeteneklerine vurgu yaparak, pratik konusunu gözden kaçırma eğilimindedir. Oldukça sık karşılaştığımız hatalardan biri de bu eğilimden kaynaklanır. Çocuğun ‘yeteneği varsa kendiliğinden öğrenebileceği’ ya da ‘zaten bu işin çocuğuna göre olmadığı’ fikri, çocukların küçük yaşta sistemli bir şekilde pratik yapmasına engel olur.

Her yaş öğrenme için uygun yaş olsa da genç yaşta alınan eğitimin kişiyi daha ileri taşıdığını ve daha kalıcı olduğunu uzun zamandır biliyoruz. Genç yaşta başlanan sistemli pratik, yetişkin çağdaki performansı direkt olarak etkiler. Bunun sebebi çocuklarda beynin belli bölgelerinin gelişimi ile bu öğrenmenin eş zamanlı olarak ilerlemesi ve birbirine uyum sağlamasıdır. Yani, erken yaşta öğrenmeye başlamak beyninizin yapısını değiştirir!

Ancak bunu yaparken çocuklarınızı saatler süren pratiklere değil, etkili çalışmanın önemine ikna etmelisiniz. Çocuklarınızı bir uzman yardımıyla pratiklerde karşılaşacağı zorlukları aşma konusunda desteklemeli ve yol haritası çizmelerine yardımcı olmalısınız. İşte, bu şekilde çocuklarınızın başarısı için elinizden gelenin en iyisini yapmış olursunuz.

Yaratıcı faaliyetler hemen hemen herkesin ilgisini çekse de, yaratıcı ya da sanatçı kişilerin genellikle psikolojik ve karakteristik olarak bir şekilde ‘farklı’ olduğuna olan sarsılmaz bir inanış var.

Bu tür yaygın inanışlar birçok insanı yaratıcı süreçlere dahil olmaktan alıkoyabiliyor. Ancak, yaratıcılığın sanıldığından çok daha önemli ve herkes için gerekli olduğu ortaya çıktı. Çünkü yürütülen çalışmalar, yaratıcı şeyler yapmak ile olumlu duyguların ve refahın doğrudan ilişkili olduğunu söylüyor.

Araştırmacılar, insanların günlük yaratıcı işlerle meşgul olduklarında mutlu ve enerjik olduğunu; yani, yaratıcı düşünceyle olumlu duygu durumunun birbirini beslediğini keşfetti.

Bu konudaki çalışmalar pozitif duygu ile gündelik yaratıcılık arasında bir bağ olduğunu ortaya çıkarsa da, hangisinin hangisine sebep olduğu başlangıçta bilinmiyordu.

Yaratıcılık ve olumlu duygular arasındaki bir bağ var

Yeni Zelanda’daki Otago Üniversitesi’nden araştırmacı Tamlin Conner ve iki Amerikalı araştırmacı, 13 gün boyunca 650’den fazla genç yetişkinin doldurduğu çevrimiçi anketleri analiz etti. Araştırmadaki sorular her gün yaratıcı işlere ne kadar zaman ayırdıkları ve duygusal olarak nasıl bir durumda oldukları üzerineydi. Olumlu duygu düzeyleri, olumsuz duygu düzeyleri ve genel olarak hayatı anlamlandırma ve amaçlandırma, etkileşim ve sosyal bağlantılar hakkında sorular soruldu.

Hangisinin hangisine sebep olduğunu ortaya çıkarmak için araştırmacılar bir günkü yaratıcılığın ölçütlerini ertesi günün refah ölçütleriyle karşılaştırdılar. Sırayı tersine çevirip tekrar analiz ettiler.

Yaratıcı Bir Enerji Patlamasının Sürekli Etkileri

Sonuçlar bir günde her zamankinden daha yaratıcı faaliyetlerde bulunanların ertesi gün artan olumlu duyguları olduğu, buna karşılık olumsuz duyguların değişmediğini gösterdi. Bununla birlikte, tersi bir etki ortaya çıkmamış gibi görünüyor: Birinci günde daha olumlu duygular yaşayan insanlar, ikinci günde yaratıcı etkinliklere daha fazla yönelmediler. Bu da yaratıcı faaliyetlerin olumlu duygular uyandırdığı sonucunu ortaya çıkardı.

Başlangıçta bulguların bu kadar belirgin olacağını tahmin etmeyen Conner; “Araştırmalar genellikle karmaşık, karanlık veya zayıf bulgular verir,” diyor ve ekliyor; “Fakat bu modeller güçlü ve açıktı: Bugün yaratıcı şeyler yapmak yarın olumlu duygu seviyesini arttırıyor. Nokta.”

Olumlu duygular uyandıran küçük günlük yaratıcı işler yalnızca kısa bir süre iyi hissetmemize yardımcı olmanın ötesinde genel sağlığı da olumlu yönde etkiliyor. Hem motivasyonu arttırmak hem de daha mutlu ve sağlıklı bir yaşam sürmek için insanların hayatlarında yaratıcılığa mutlaka yer vermesi gerekiyor.

Yapılan araştırmalar birçok anne ve babanın günümüz koşullarında çocuklarını meslek seçiminde yönlendirme konusunda yeterince bilgi sahibi olmadığını ortaya koyuyor. Elbette anne ve babalar için çocuklarının kariyer basamaklarında desteklemek çok önemli. Ancak değişen dünyanın değişen koşullarına uygun düşünmek her zaman kolay olmayabiliyor.

Meslek seçiminde çocuğunuza ‘gerçekten’ destek olmak istiyorsanız onu yönlendirirken aşağıdaki önerilerden faydalanabilirsiniz.

Dünya değişiyor, meslekler de öyle

Bugün eğitim ve meslek seçimi üzerine karar verirken göz önünde bulundurulması gerekenler, bundan çok değil on yıl öncesine göre bile çok değişti. Bugünün bazı popüler meslekleri, yakın bir zamana kadar henüz ortaya çıkmamıştı bile!

Education Endowment Foundation’ın araştırmalarına göre, meslek seçerken bilişsel beceriler kadar bilişsel olmayan beceriler de önem taşıyor. Aynı derecede önemli olan diğer etmenler arasında karakter, tutarlılık, başarısızla başa çıkma, bağlantı kurma ve eleştirel düşünme becerileri bulunuyor.

Başlangıç olarak çocuğunuzun ilgi alanlarıyla ilgili meslek profillerine göz atmanızı öneririz. Bu meslekleri erkenden tanımak hem sizin hem de çocuğunuz için büyük kolaylık sağlar.

Ayrıca çocuğunuzun akademik olmayan güçlü yönlerini keşfetmek için profesyonel yardım alarak profesyonel stratejik yetenek yönetimi ve kariyer danışmanlığı almasını sağlayabilirsiniz. Böylece bir dizi testten geçen öğrencilerin seçim yaparken hata payı ortadan kalkar.

Bireyselliği teşvik edin

Aileler bazen kendi gerçekleştiremedikleri hayallerini gerçekleştirmek için çocuklarını istemedikleri alanlara yönlendirebiliyor. Bunu yapmaktan kaçının. Sizin hayalleriniz onun için uygun olmayabilir. Onların birey olduğunu ve kendi hayatlarını yaşamak için özgürlük alanına ihtiyaç duyduklarını aklınızdan çıkarmayın.

Alternatiflere açık olun

Bugün, önceki yıllarla kıyaslandığında çok fazla sektör ve çok sayıda meslek var. Belki adını bile ilk kez duyduğunuz bir meslek, bugün çok revaçta ve en çok kazandıran seçenek olabilir. Yeterince bilgi sahibi olmadığınız alanlarda bilgi edinmek için çocuğunuzun bu meslekten biriyle görüşmesini ya da uzman meslek danışmanlarıyla bir araya gelmesini sağlayabilirsiniz.

Çocuğunuzla bu süreçte iyi bir iletişim kurmanız çok önemli. Aklındaki mesleği neden istediğini, nasıl bir kariyer planladığını ona sorarak beklentilerini öğrenmeye çalışın. Beklentilerini karşılayacak ve onu mutlu edecek bir seçim yapmasına yardımcı olmanız gerekiyor.