Category Blog

Araştırmalar çok sayıda dahi çocuğun sıradan insanlar olarak büyüdüğünü ve potansiyellerini yeterince kullanamadıklarını gösteriyor. Örneğin, küçük yaşta şahane piyano çalabilen bir çocuk, hayatı boyunca iyi bir beste yapamayabiliyor. Çünkü hayatlarında yaratıcı yönlerini geliştirmek üzere yönlendirilmiyorlar.

Elbette bunu böylece ortaya atıp kenara çekilmememiz gerekiyor. Yaratıcı bir çocuk yetiştirmek için ne yapmamız gerektiğini bulmak için yürütülen bir çalışmayı ele alalım. Bu çalışmada, bir okulda en yaratıcı öğrenciler ve en az yaratıcı öğrencilerin aileleri karşılaştırılıyor. Yaratıcı olmayan ailelerin en çok dikkat çeken ortak yanı şu oluyor: Ödev ve uyku saatiyle ilgili belirli programlar yapmak gibi ortalama altı adet kuralları var. Yaratıcı çocukların aileleri ise çocuklarının hayatıyla ilgili en fazla bir tane kural koyuyor.

Yaratıcılığın geliştirilmesi her zaman kolay değilse de engellenmesi çok kolaydır. Kuralların az olması, çocukların kendileri için karar vermesine fırsat sunuyor. Genel bir etik bilgiyi vererek çocukların kendileri için doğru karar vermesine izin vermek yapılabilecek en iyi şey gibi gözüküyor. Bunu yaparken dikkat edilmesi gereken şey ise anne ve babaların kendi değerlerini çocuklarına empoze etmekten kaçınması.

Başarı ve eğlence omuz omuza

Elbette yaratıcı çocuk yetiştirmiş olan ebeveynler de çocuklarının başarılı ve ‘en iyi’ olmasını istiyordu. Ancak herhangi bir koşul altında başarılı olmanın değil, keyif alarak çalışmanın önemli olduğunun altını çizerek. Çocuklarınıza kendi değerlerini belirleme ve kendi ilgi alanlarını keşfetme özgürlüğü tanıyın. Bu onları yaratıcı insanlar olarak yetiştirmeniz için olmazsa olmaz.

Psikolog Benjamin Bloom, dünya çapında bilinen müzisyenlerin, sanatçıların, sporcuların ailelerini inceledikleri zaman, bu ailelerin çocuklarının içsel motivasyonunu önemsediklerini keşfetti. Yani, bu ne anlama geliyor? Bu çocuklar, bir konuya ilgi ve heyecan duydukları zaman ebeveynlerinden destek gördüler. Örneğin Mozart, müzik dersi aldıktan sonra müziğe ilgi duymadı; müziğe ilgi duyduğu için kursa giderek kendini geliştirdi.

Bir insanı saatlerce bir iş üzerinde severek çalışmaya ikna edebilecek tek şey tutkudur. Bırakın çocuğunuz kendi tutkusunu doğal merak yoluyla keşfetsin. Sizin yapmanız gereken tek şey küçük yaşta başlayan keyifli pratiklerle bu tutkusunu pekiştirmek.

Günümüzde oyuncaklar, rengarenk ve çeşit çeşit giysiler, türlü boya kalemleri olmak üzere çocukların bile çok fazla eşyası var. Evlerimiz eşyalarla o kadar dolu ki sıklıkla neyin nerede olduğunu hatırlayamıyoruz. Ancak durum o kadar da basit değil. Çünkü çocuklarımıza ‘her şeyi’ sunmaya çalışırken aslında ruh sağlıklarına zarar veren bir ortam yaratıyor olabiliriz. Nasıl mı?

Etraftaki onlarca eşya çocukların obsesif davranış geliştirmesine ya da oynayacak çok sayıda eşya yaratıcılıklarını köreltmesine neden olabiliyor. Çocukların odaları çok kalabalık olduğu zaman, odaklanma sorunu yaşıyorlar. Bu konuda yapılan araştırmalar, dikkat bozukluğu olan çocukların hayatlarını daha basit hale gelecek şekilde düzenlendiğinde kısa süre içinde büyük bir hızla sorunun azaldığını ortaya çıkarıyor. Diğer taraftan daha sade bir ortam, akademik ve bilişsel becerilerin artışına destek oluyor.

Çocuklara çok fazla eşya almak sandığınızdan ciddi bir konu olabilir

Herhalde tüm anne ve babalar çocuklarını korumayı her şeyden daha fazla gözetirler. Çocuklarının fiziksel olarak korunması için yapmaları gerekenleri öğrenmeye önem verirler. Bu esnada, ruh sağlığı her zaman aynı derecede öncelikli olmayabiliyor.

Çocuklar kendilerine çok şey vaat edildiği ve kendilerinden çok şey beklendiği için sürekli olarak kendilerine bir güvenli alan yaratmaya çalışıyor. Bu alanı yaratmaya çalışırken sıklıkla stres bozukluğu yaşıyorlar. Çok fazla özel ders, en iyi okullar, dans dersleri, sosyalleşmeleri için yapılan aktiviteler, sürekli yeni oyuncaklar almak çocuğunuz için pek çok fırsat yaratmasının yanı sıra çocuğunuzu yorabilir.

Çok fazla eşya, çok fazla seçenek, çok fazla bilgi ve tüm bunlara yetişmek için çok fazla hız! Çocuğunuz bir taraftan çocukluğunu yaşamaya çalışırken bir taraftan ondan beklenen her şeyi yerine getirmekte zorlanabilir. Yaptıkları şeyi yetiştirmeye odaklanıp yaratıcılıklarını kullanmayı veya bu zamandan keyif almayı ihmal edebilirler.

Ebeveynlere görev düşüyor

Peki, aileler çocuklarının ruh sağlığı için neler yapabilir? Değişen dünyada çocuklarını nasıl daha mutlu ve sağlıklı bireyler olarak yetiştirebilirler? Her şeyden önce çocukları korumak için onlara “hayır” demeyi öğrenmek gerekiyor. Her şeye onay vermediğiniz zaman çocuklarınızın çocukluğunu yaşamak ve kendini geliştirmek için çok daha fazla zamanı olacak. Dikkatini dağıtan çok sayıda seçenektense, o günlük enerjisini verimli bir şekilde harcayacağı şekilde bir şeylerle ilgilenecek. Stres yaşamadan, keyif alarak zaman geçirecek!

Hayatınız boyunca, ‘mutlu’, ‘mutluluk’ kelimelerini kim bilir kaç kez kullanmışsınızdır. Ancak, mutluluğu tanımlamakta hepimiz zorlanırız. ‘Hiçbir şeyi kafaya takmamak’, ‘sevdiklerinizle birlikte olmak’… Hiçbiri mutluluğu tanımlamak için yetmiyor. Diğer taraftan bilim de mutluluğun çok daha derin anlamları olduğunu söylüyor.

Hepimiz hayatımızın en az bir döneminde mutluluğun en değerli duygu olduğunu düşünmüşüzdür. Kızgınlık, hayal kırıklığı, korku, acı gibi duygularsa genellikle zayıf olmanın işareti sayılır. Daha küçük yaşta bu bilgiyi içselleştirmeye başlarız. Bu nedenle de mutlu olma sorumluluğunu hissederek, mutsuz olduğumuz zamanlar için kendimizi suçlayabiliriz. Oysa, tarihte mutluluk bir norm değil, şans olarak tanımlanıyordu.

‘Mutluluk’ ile aslında neyi kastediyoruz?

Günümüzde mutluluk arayışı hiç olmadığı kadar yaygınlaştı. Artık mutluluğu sahip olduğumuz eşyalar, etiketler ve başarılar üzerinden tanımladığımız bir kültürde yaşıyoruz. Diğer taraftan daha yalnız yaşıyoruz, birlikte iş yapma becerilerimiz azaldı ve başarısızlık ihtimali bizi çok daha fazla kaygılandırıyor.

Bir yandan da bilim bu konuyla daha fazla ilgilenmeye başladı. Davranışsal ve nörolojik durumun mutluluk üzerine etkisi bilimin ele aldığı ve araştırdığı öncelikli konulardan biri haline geldi.

Yapılan araştırmalara göre insanlar, neyin mutlu edeceği ya da etmeyeceğini tahmin etme konusunda pek başarılı değil. Örneğin, insanlar yeni bir şey aldıklarında hissedecekleri memnuniyetin uzun süreceğini düşünebiliyor. Cansiperane bir şekilde ‘ideal mutluluğun’ peşinden gidenler kendine –bazen ulaşılmaz seviyede- yüksek standartlar belirleyerek mutsuzluk ve hayal kırıklığı için gerekli ön hazırlıkları tamamlamış oluyor.

UC Berkeley’den Psikoloji alanında çalışan Doçent Doktor Iris Mauss’e göre aşırı yüksek beklentilerin olmaması biraz olsun mutlu olmak için anahtar rol oynuyor. Birçok bilim insanı mutlu kelimesinin tanımlanması zor ve karmaşık olmasından dolayı ‘öznel refah’ gibi ifadeleri tercih edebiliyor. Aslında burada söylenmeye çalışılan bireyin hayattan aldığı memnuniyet seviyesi. Pozitif Psikoloji’nin babası sayılan Martin Seligman da bu bilim insanları arasında. Bu yeni bakış açısına göre refah ya da orijinal deyişle ‘well-being’i beş ana bölüme ayırıyor: pozitif duygu, hayata katılım, anlamlandırma, pozitif ilişkiler ve üstesinden gelme.

Kendi mutluluk yolunuzu bulun

Farklı bilim insanları ise daha farklı kategorilerle karşımıza çıkabiliyor. Fakat birçoğunda ortak olan tek şey kategoriler ne olursa olsun daha iyi hissetmek için başkalarıyla olan ilişkiler ve koyulan hedeflerden kaynaklanan duygular ile hazsal duyguların dengeli olması büyük önem taşıdığı.

Nasıl tanımlarsak tanımlayalım, genetik kalıtım ve yaşam koşullarını çıkardığımız zaman bireysel mutluluk seviyemizin %40’ı bizim kontrolümüz altında. Bu potansiyeli kullanabilmek için herkesin kendine özel yolunu bulması gerekiyor. Bu nedenle kendine dönmek ve kendini tanımak mutluluk için olmazsa olmaz. Daha iyi hisseden bir insan olmak için hedeflerinize ulaşmayı beklemektense, daha iyi hissettiğiniz şeyleri keşfederek hedeflerinize ulaşmayı keyifli hale getirebilirsiniz. Böylece hedeflerinize ulaşmak için hissettiğiniz duygu kendiliğinden kaygıdan çok heyecana dönüşecek.